تحلیلی بر شاخص های کیفیت کالبدی مراکز فرهنگی با تاکید بر ارتقاء تعاملات اجتماعی (موردپژوهی: فرهنگسرای نیاوران، تهران)

چکیده: رشد جمعیت شهری و توسعه کالبدی سکونتگاه های شهری، باعث شده است تا شاخص های اجتماعی در جوامع شهری روند نزولی طی کنند. به عنوان یک مسئله مهم در معماری مدرن، موضوعی که تاکنون در کشور ایران کمتر به آن پرداخته شده است، رابطه میان کیفیت کالبدی فضاهای فرهنگی و تعاملات اجتماعی در این فضاها است. معماری و شهرسازی مدرن باید به جای افتراق و جدایی، در پی افزایش تعاملات اجتماعی و همبستگی انسان ها باشد. امروزه این موضوع درجوامع شهری بزرگ مانند کلانشهر تهران بسیارکم رنگ شده است. هدف اصلی از این مطالعه، بررسی ارتباط بین شاخص های کیفیت کالبدی فرهنگسراهای شهر تهران و شاخص های تعاملات اجتماعی بود. برای گردآوری اطلاعات از روش پرسشنامه استفاده شد. ۲۵۶ نفر در این فرایند همکاری کردند. ۱۸ شاخص کالبدی و ۱۳ شاخص اجتماعی بررسی شد. تجزیه و تحلیل داده ها با ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی چند متغیره انجام شد. مقایسه نمرات میانگین بین شاخص های اجتماعی حاکی از آن بود که دو شاخص امنیت روانی و هویت یابی و هویت مندی به ترتیب با نمرات میانگین ۱۳/۴ و ۱۱/۴ در رتبه اول و دوم قرار داشتند. کمترین نمره میانگین به شاخص فضای خاطره انگیز با نمره میانگین ۱۱/۳ اختصاص داشت. نمره میانگین تمام شاخص های اجتماعی بالاتر از حد متوسط بود. نمره میانگین برای شاخص اصلی تعاملات اجتماعی نیز براساس برآیند ۱۳ شاخص مورد مطالعه برابر با ۷۹/۳ برآورد شد. براساس نتایج بدست آمده، از بین شاخص های کالبدی، دو شاخص طراحی نورپردازی و ایمنی و استفاده از نور طبیعی به ترتیب با نمرات میانگین ۱۸/۴ و ۱۶/۴ در رتبه اول و دوم قرار گرفتند. کمترین نمره میانگین نیز به شاخص خوانایی و ابهام زدایی با نمره میانگین ۲۴/۳ اختصاص داشت. در مجموع نمره میانگین برای بعد کالبدی برابر ۸۰/۳ شد. نتایج ضریب همبستگی نشان داد که بسیاری از شاخص های کالبدی با شاخص های اجتماعی همسو هستند. براساس نتایج تحلیل رگرسیون، از بین شاخص های کالبدی، شش شاخص خوانایی و ابهام زدایی، دعوت کنندگی، مبلمان انعطاف پذیر، وجود تنوع فضایی، مرکز گرایی و سطح فعالیت های انسانی بیشترین اثرگذاری را بر تعاملات اجتماعی داشتند. نتیجه حاکی از آن است که معماری مدرن می تواند از طریق بهبود شاخص های منتج از پژوهش، تعاملات اجتماعی را بین افراد افزایش دهد. ارتقاء تعاملات اجتماعی بهبود کیفیت زندگی و توسعه انسانی را در جوامع شهری در پی خواهد داشت.

Keywords:

کیفیت کالبدی , فرهنگسرا , فضای عمومی , تعاملات اجتماعی , تهران