ارزیابی ارتباط بین فرسایش پذیری خاک و اتصال رسوب و کاربرد آن در مدیریت پایدار حوضه آبخیز چهل چای استان گلستان

استفاده بی‎رویه از منابع طبیعی سبب تشدید هدررفت خاک و تولید رسوب شده است. آگاهی از پهنه‎های مهم و مستعد انتقال رسوب از ملزومات طراحی راهبردی موثر در مدیریت پایدار منابع طبیعی است. یکی از مفاهیم مهم در این زمینه، بررسی اتصال رسوب است که انتقال رسوب از یک بخش به بخش دیگر و امکان بالقوه جابه‎جایی برای ذرات رسوب را مورد بررسی قرار می‎‎دهد. انتخاب عامل وزنی یکی از موضوعات چالش برانگیز در محاسبه اتصال رسوب است و متناسب با شرایط هر منطقه، ویژگی های سطح خاک و داده های موجود، انتخاب می شود. هدف از این پژوهش ارزیابی عامل فرسایش پذیری خاک به عنوان عامل وزنی در محاسبه شاخص اتصال رسوب و بررسی پراکنش مکانی اتصال رسوب می باشد. در این پژوهش با استفاده از نقشه لایه‎های شیب، جهت جریان و جریان تجمعی و لایه رقومی عامل پوشش گیاهی تهیه شد. نرخ فرسایش پذیری خاک بر اساس نمونه برداری و اندازه گیری خصوصیات خاک محاسبه و نقشه مورد نظر تهیه گردید. نتایج نشان داد کاربری جنگل بیشترین میزان مواد آلی (۵/۵ کیلوگرم در مترمکعب) و کمترین نرخ فرسایش پذیری را به خود اختصاص داده است و در کاربری مرتع بیشترین میزان فرسایش پذیری وجود دارد و مواد آلی کاربری مذکور ۸/۳ کیلوگرم در مترمکعب بوده که نسبت به سایر کاربری‎ها در کمترین میزان است. میانگین فرسایش پذیری در کاربری جنگل و مرتع به ترتیب با میزان ۰۱۴/۰ و ۲۶۰/۰ به‎ترتیب کمترین و بیشترین نرخ را به خود اختصاص داده است. همچنین بر اساس اجرای مدل، اتصال رسوب در محدوده ی ۹/۱- و ۳/۵ قرار دارند. معادله رگرسیون خطی محاسبه و ضریب تبیین (۷۴/. = R) برآورد شد. نتایج اثبات می نماید که پراکنش مکانی شاخص اتصال رسوب با فرسایش پذیری منطبق می باشد. بدین ترتیب آگاهی از میزان فرسایش‎پذیری خاک و نحوه پراکنش مکانی روند انتقال رسوب تولیدی، نقش مهمی در مدیریت پایدار حوضه دارد.

ارزیابی ارتباط بین فرسایش پذیری خاک و اتصال رسوب و کاربرد آن در مدیریت پایدار حوضه آبخیز چهل چای استان گلستان Keywords:

اتصال رسوب , فرسایش پذیری خاک , مدیریت پایدار , حوضه آبخیز چهل چایی