تحلیل جغرافیای سیاسی از پیوند تغییرات اقلیمی، مهاجرت و ناامنی های اجتماعی در استان خوزستان

مقدمه مسئله تامین امنیت یکی از موضوعات مهم و بنیادی حکومت­ها در فضای کشور است. زیرا بدون دارا بودن امنیت هیچ نوع پیشرفت و توسعه ای در کشور حاصل نخواهد شد. در این میان جنوب غرب کشور از جمله فضاهای جغرافیایی است که به صورت های مختلف تحت­تاثیر مسائل امنیتی قرار دارد و این موضوع چه به عنوان یک عامل اولیه و چه به عنوان عامل ثانویه بر توسعه فضایی این بخش از کشور تاثیرگذار بوده است. در مقاله حاضر نگاه به امنیت و ناامنی به عنوان یک عامل ثانویه در جنوب غرب کشور که در مقاله حاضر استان خوزستان در نظر گرفته شده است در پی پاسخ به این سوال است که مهمترین پیامدهای امنیتی مهاجران اقلیمی بر استان خوزستان چیست؟ چراکه تغییرات اقلیمی به عنوان موضوعی کلیدی در تحقیقات اجتماعی، اقتصادی، و زیست محیطی تبدیل شده است. بر اساس نتایج گزارش های بین المللی، اثرات تغییرات اقلیمی به گونه ای است که میلیون ها نفر را در سرتاسر جهان به سمت مهاجرت سوق می دهد. مهاجران آب و هوایی یا پناهندگان اقلیمی به عنوان افرادی شناخته می شوند که به دلیل بلایای طبیعی یا تغییرات فاحش در محیط زیست مجبور به ترک محل زندگی خود می شوند. امروزه، استان خوزستان به عنوان یکی از مناطق آسیب پذیر ایران با شدت گرفتن تغییرات اقلیمی، در معرض بحران های زیست محیطی قرار دارد. این استان به ویژه با مشکلاتی نظیر خشکسالی، افزایش گرد و غبار، و کاهش منابع آبی مواجه است. به همین دلیل، مساله مهاجرت به عنوان یک چالش جدی در این منطقه بیشتر خود را نشان می دهد. بدین ترتیب، این پژوهش با هدف بررسی ابعاد مختلف مهاجرت های اقلیمی و تاثیرات آن بر مشکلات اقتصادی و امنیتی در استان خوزستان طراحی شده است. مواد و روش­ها این تحقیق در دو مرحله انجام شده است. در مرحله اول، داده های نظری و مفهومی از طریق مرور ادبیات موجود و منابع اسنادی و کتابخانه ای گردآوری شد. در این مرحله به شناسایی ابعاد مختلف تاثیرات مهاجرت های اقلیمی پرداخته شده و داده های اولیه جمع آوری گردید. سپس، در مرحله دوم، برای جمع آوری داده های میدانی از یک پرسشنامه الکترونیکی استفاده شد که در آن سوالاتی با محوریت عوامل موثر بر مهاجرت و تاثیرات آن بر امنیت و اقتصاد محلی طراحی گردید. پاسخ های جمع آوری شده به وسیله نرم افزار SPSS مورد تحلیل قرار گرفت و برای بررسی اعتبار پرسشنامه، آزمون آلفای کرونباخ انجام شد که به دست آوردن مقدار  ۰/۷۵۰نشان دهنده پایایی پرسشنامه بود. همچنین، برای تحلیل داده ها و استخراج نتایج از آزمون رتبه بندی فریدمن استفاده شد. نتایج و بحث یافته­های تحقیق مرتبط با پیامدهای بحران ریزگرد در پنج بعد )اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، سیاسی- حاکمیتی، زیست محیطی و دفاعی- امنیتی) بوده است. به منظور شناسایی مهمترین پیامدهای امنیتی هر یک از این ابعاد از آزمون رتبه­بندی فریدمن بهره گرفته شد. پیامدهای اجتماعی- فرهنگی: تشدید فقر: -یکی از مهم ترین مسائل ناشی از مهاجرت اجباری، افزایش فقر در جوامعی است که با فقدان نیروی کار و افت کسب و کار مواجه می شوند.  افزایش بیکاری: با خروج جمعیت کارآمد، کارفرمایان دچار کمبود نیروی کار می شوند که این موضوع باعث بیکاری در مناطق روستایی و حاشیه ای می گردد. - افزایش نارضایتی اجتماعی: ایجاد شکاف بین دولت و ملت و افزایش اعتراضات اجتماعی، پیامدهای با اهمیتی هستند که ناشی از عدم پاسخگویی دولت به مهاجران و مردم محلی است. پیامدهای اقتصادی: - کاهش بازدهی کشاورزی: کشاورزی به دلیل وابستگی شدید به منابع آبی و شرایط محیطی آسیب پذیر است و با جابه جایی جمعیت، کاهش بازدهی آن به شدت مشهود است. - افزایش هزینه های زندگی: ناتوانی در تامین نیازهای اساسی زندگی باعث می شود که معیشت مردم به شدت تحت فشار قرار بگیرد. - اختلال در فعالیت اقتصادی: مهاجرت های اجباری می تواند به کاهش سطح سرمایه گذاری در مناطق تخلیه شده منجر گردد. پیامدهای سیاسی- حاکمیتی: افزایش شکاف دولت و ملت: عدم توجه به نیازهای اجتماعی و معیشتی مهاجران می تواند به نارضایتی های گسترده تری در جامعه منجر شود. -تحریک قومیت ها و ناآرامی های اجتماعی: جابه جایی جمعیت ها ممکن است به تنش های قومی و فرهنگی دامن بزند و بر همزیستی مسالمت آمیز تاثیرگذار باشد. پیامدهای جغرافیایی: افزایش حاشیه نشینی: مهاجرت به سمت شهرها می تواند به ایجاد حاشیه نشینی و ناپایداری در مناطق شهری منجر شود و از این رو به چالش های مدیریتی بیشتری دامن بزند. - برهم خوردن تعادل زیستی: خروج نیروی کار از روستاها و ورود آن به شهرها می تواند بر تعادل زیستی جمعیت تاثیر منفی بگذارد. پیامدهای امنیتی –دفاعی: - افزایش هزینه های امنیتی: دولت ها ممکن است به دلیل ناآرامی های اجتماعی یا مشکلات ناشی از مهاجرت های اجباری مجبور به افزایش هزینه های امنیتی شوند که به منابع دولتی فشار وارد می آورد. - تهدیدات ناشی از گروه های معاند: منطقه خوزستان به دلیل شرایط خاص جغرافیایی و مرزی خود، مستعد تهدیدات امنیتی است که می تواند با تغییرات جمعیتی تشدید شود. نتیجه­ گیری با توجه به یافته های این پژوهش، می توان نتیجه گیری کرد که تاثیرات ناشی از مهاجرت های اقلیمی در خوزستان نه تنها به بروز مشکلات اقتصادی منجر می شود، بلکه ابعاد اجتماعی، سیاسی، جغرافیایی و امنیتی را نیز تحت­تاثیر قرار می دهد. لذا سیاست گذاران باید به طور جدی به مدیریت شرایط ناشی از تغییرات اقلیمی توجه داشته باشند تا بتوانند از عواقب و پیامدهای ناشی از مهاجرت های اقلیمی جلوگیری کنند و همچنین تاب آوری جامعه را در برابر این بحران ها افزایش دهند.

تحلیل جغرافیای سیاسی از پیوند تغییرات اقلیمی، مهاجرت و ناامنی های اجتماعی در استان خوزستان Keywords:

تغییرات آب و هوایی , مهاجران اقلیمی , امنیت , خوزستان