نگارش سروده های زرتشت؛ پیش یا پس از تازش اسکندر؟

درباره پیشینه نگارش سروده های زرتشت و نیز باقی بخش های اوستا، دو نظر کلی کهن و نوین در دست است. نظر کهن که در متون پهلوی مستند شده و در آثار برخی از مورخان روزگار اسلامی بازتاب یافته است، از مکتوب بودن آن ها پیش از حمله اسکندر مقدونی یاد کرده اند، اما نظر محققان معاصر بر تاخر این مساله است. این پژوهش بر پایه رویکرد رهیافت تاریخی و تحلیل محتوای متون از یک سو و ارزیابی وضعیت نگارش در فلات ایران مرتبط با نیمه نخست از هزاره یکم پیش از میلاد، ابتدا به بررسی شواهد و استنادات دو دیدگاه می پردازد و سپس موضوع را برمبنای واقعیات موجود مولفه های زمانی و جغرافیایی مرتبط با روزگار زرتشت و هخامنشیان تحلیل می کند. این مقاله در پی آن است که تا از طریق ارزیابی شواهد مرتبط با سروده‎های منتسب به زرتشت، کهن ‎ترین زمان ممکن برای نگارش این کهن ‎‎ترین بخش از اوستا را برآورد کند. مقاله پیش رو نشان می دهد که اثراتی از مکتوب بودن سروده های زرتشت در روزگار سرایش آن ها وجود دارد. در این مقاله دیده شد که برخلاف نظر برخی از پژوهشگران، محتوای اوستایی و از جمله سروده های زرتشت، تا پیش از حمله اسکندر، مکتوب شده بودند. در پایان، مقاله درباره منظور داریوش بزرگ از خط آریایی در کتیبه بیستون بحث می کند و آن را نه مرتبط با خط میخی و زبان پارسی قدیم، بلکه نوشتن به زبان بلخی (آریایی) روزگار داریوش می داند که این امر یا به خط آرامی رایج و یا به خطی برگرفته از آن صورت گرفته است.

Keywords:

اوستا , گاثاها , زرتشت , هخامنشیان , اسکندر , خط آرامی