وضعیت اقتصادی و ژنتیکی بز کرکی راینی

بز کرکی رائینی یکی از مهمترین نژادهای بز در ایران است که به واسطه تولید کرک مرغوب و کیفیت بالا از ارزش اقتصادی بالایی در بازارهای جهانی برخوردار است و زیستگاه اصلی این حیوان در استان کرمان و شهرستان بافت می باشد. هدف این مقاله بررسی وضعیت بز کرکی راینی از گذشته تا کنون می باشد. کرک درجه یک کرکی است که طولش بالاتر از 40 میلیمتر و قطرش کمتر از 16/5 میکرون باشد. در ایران میانگین قطر کرک سفید 21-17 (19) میکرون، میانگین قطر کرک رنگی 18/5 میکرون و طول کرک موکشی شده 36-34 میلی متر می باشد. متأسفانه کرک ایران منبع درآمدی برای چینی ها شده است. فروش کرک بصورت های بیده خام، کرک، نخ و البسه صورت می پذیرد. عوامل قیمت گذاری کرک قطر، طول، رنگ و درصد مو می باشند. کرک سفید و بلند را چینی ها با قیمت 100 دلار از ایران خریداری می کنند. 30 درصد از کرک ایران برتر از کرک چین است. کرک سفدی ظریف ایران 100 دلار خریداری می شود و به البسه 900 دلاری در عمده فروشی و به البسه 1300 دلاری در خرده فروشی تبدیل می شود. از نظر تولید کرک چین با تولید 5000-4000 تن کرک رتبه اول، مغولستان با تولید 3000-2000 تن کرک رتبه دوم و ایران با تولید 1500-1200 تن کرک رتبه سوم را در جهان دارا هستند. مراحل تولید کرک شامل برداشت بیده (کرک و مو) یا با شانه زدن یا با چیدن، جداسازی، ضدعفونی و شستشوی بیده، مرحله موکشی بیده (جداسازی کرک از مو)، مرحله تولید تاپس (TOPS) (کرک با طول بیشتر از 40 میلی متر و قطر کمتر از 16/5 میکرون)، مرحله تولید نخ و مرحله تولید البسه (پرسودترین مرحله) هستند. جایگاه ایران در چرخه تولید کرک در پائین ترین سطح قرار دارد. بیده بصورت خام و یا موکشی شده صادر می گردد، لذا کمترین سود به دامدار، تولید کنندگان کرک و کل جامع می رسد. این نژاد مهم کرکی ایران دارای تنوع ژنتیکی بسیار بالایی است و پتانسیل انجام کارهای بسیار مهم اصلاح نژادی و بیوتکنولوژیکی را دارد. اما متاسفانه به دلیل عدم توجه کافی رو به نابودی می رود. با توجه به این که تولید کرک برای دامدار اقتصادی نیست، به فروش و کشتار این حیوان پرداخته است و هر روز تعداد زیادی از بهترین حیوانات تولید کننده کرک کشتار می شوند، لذا باید هر چه سریعتر به ایجاد یک کارخانه ریسندگی در استان کرمان اقدام کرد و کرک را براساس درجه بندی از آنها خریداری نمود تا دیگر دامدار راغب به کشتار دام نباشد و حتی به اصلاح نژاد هم بپردازد و دام ها ی با پتانسیل ژنتیکی بالاتر را حفظ نماید تا این منبع عظیم ژنتیکی نابود نشود.