رتوریک در شیوه مستند توضیحی و بکارگیری آن در فیلم مستند تاریخی: مطالعه موردی مستندهای «پرسپولیس -شیکاگو» و «رزم آرا؛ یک دوسیه ی مسکوت»

این پژوهش با هدف تحلیل ابزارهای بلاغی در مستندهای شیوه توضیحی و نحوه استفاده آن ها از استراتژی های اقناعی ارسطویی (لوگوس، پاتوس و اتوس) در شکل دهی به روایت موضوعات تاریخی، انجام شده است. در این راستا، دو مستند توضیحی «پرسپولیس-شیکاگو» و «رزم آرا؛ یک دوسیه ی مسکوت» با محوریت تاریخ کهن و معاصر ایران به عنوان نمونه های موردی انتخاب و از منظر بلاغی تحلیل شده اند. مباحث نظری این پژوهش بر نظریه بلاغی ارسطو و دیدگاه های معاصر درباره اقناع در مستندهای تاریخی استوار است. روش تحقیق کیفی و مبتنی بر تحلیل و نشانه شناسی بلاغی بوده و داده ها از طریق مشاهده دقیق مستندها، بررسی گفتار راوی، تحلیل عناصر تصویری و تدوین و طبقه بندی داده ها بر اساس مدل بلاغی ارسطویی گردآوری شده است. یافته ها نشان می دهد که مستند «پرسپولیس-شیکاگو» بیشترین تاکید را بر پاتوس داشته و با استفاده از تصاویر احساسی، موسیقی اثرگذار و روایت عاطفی، همدلی مخاطب را برانگیخته است. در مقابل، مستند «رزم آرا؛ یک دوسیه ی مسکوت» علاوه بر پاتوس، بر لوگوس نیز تمرکز داشته و از مدارک مستند، گزارش های آرشیوی و تحلیل های تاریخی برای تقویت استدلال بهره برده است. هر دو مستند با اتکا به اعتبار منبع و راوی، تلاش در جلب اعتماد مخاطب داشته اند، اگرچه ضعف در به کارگیری راوی درون صحنه دیده می شود. نتایج نشان می دهد که تلفیق موثر ابزارهای بلاغی می تواند تاثیر مستقیمی بر قدرت اقناعی مستندهای تاریخی داشته باشد و نحوه روایت، به اندازه صحت داده ها، در بازنمایی تاریخ اهمیت دارد.

Keywords:

مستند توضیحی , مستند تاریخی , «پرسپولیس- شیکاگو» , «رزم آرا , یک دوسیه ی مسکوت»