تهیه الگوی مدیریت پایدار آب زیرزمینی در مناطق آبرفتی-ولکانیک (منطقه مطالعاتی: آبخوان اردبیل)

با توجه به مشخصات خاص هر دشت، مدیریت آب های زیرزمینی نمی تواند صرفا از الگوهای تدوین شده در سایر کشورها پیروی کند. مدیریت پایدار آب های زیرزمینی در آبخوان ولکانیک–آبرفتی به دلیل ناهمگنی شدید ساختاری، تخلخل ثانویه بالا و حساسیت به شرایط اقلیمی، نیازمند رویکردی بومی و ناحیه محور است. این پژوهش با هدف ارائه چارچوبی بومی و عملیاتی برای مدیریت پایدار آبخوان آبرفتی–ولکانیک دشت اردبیل انجام شد. در سال آبی ۹۷–۱۳۹۶، سطح آب زیرزمینی به طور میانگین ۵۷/۰ متر افت داشته و کسری حجم مخزن برابر با ۰۹/۲۰ میلیون مترمکعب برآورد شد. برای طراحی سیاست های مدیریت پایدار، آبخوان به سه ناحیه مدیریتی، بر اساس شدت افت و تبادل رودخانه–سفره تقسیم شد. مدل MODFLOW-NWT توسعه یافته، واسنجی و صحت سنجی گردید. در گام اول، طراحی سناریوها براساس کاهش برداشت از دشت و در گام دوم طبق دوره های اقلیمی طراحی و در مدل اعمال شد. افق زمانی مدیریت با توجه به روند فزاینده برداشت های غیرمجاز و تغییرات اقلیمی، ۵ ساله در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که در سناریوی بهینه، کاهش ۱۰ و ۵ درصدی برداشت در نواحی فوق بحرانی و بحرانی، افت سالانه را به ۴/۰ متر و کسری مخزن را به ۵/۱۵ میلیون مترمکعب کاهش داد. این رویکرد، با کاهش برداشت، با حفظ فعالیت اقتصادی کشاورزان، مقبولیت اجتماعی سیاست های پایدار را افزایش می دهد. نتایج این مطالعه علاوه بر ارائه الگویی اجرایی برای مناطق مشابه، قابلیت استفاده در سیاست گذاری در سطوح استانی، به ویژه در شرایط خشکسالی و تنش آبی را داشته و چارچوبی تلفیقی برای پایداری هیدروژئولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی فراهم می آورد.

Keywords:

آبخوان ولکانیک , شبیه سازی , مدیریت ماندگار آب های زیرزمینی , مدل سازی MODFLOW , ناحیه بندی هیدروژئولوژیکی