معماری بومی ایرانی با نگرشی اسلامی

مفهوم معماری بومی سابقه ای به بلندای تاریخ دارد هویت یک ملت و فرهنگ یک کشور در طی یک دهه یا حتی یک سده ساخته نمی شود هویت و فرهنگ شاخصه یک تمدن است که در طی قرن ها شکل می گیرد و تاثیر خود را در معماری و شهرسازی آن کشور می نمایاند. در این مقاله اشکالاتی که در معماری نوین وجود دارد را با ریشه یابی هویت معماری اسلامی را آشکار ساخته و با معماری ایرانی عجین می کند. مؤلفه های کالبدی و مؤلفه های مؤثر برای تحقق هویت بخشی و سیاستهای کلی طراحی و اجرای پروژه های مبتنی بر معماری ایرانی- اسلامی و اقداماتی بصورت نمونه در تهران نیز ذکر شده است. هویت در تداوم تاریخی و پیوستگی آن نهفته و وابسته به عنصر زمان است داشتن ویژگیهای مشترک در طول زمان و استمرار آن به نحوی که تجربه های مشترک انسانی را رقم بزند این مفهوم راتداعی می کند معماری و شهرسازی محصول تعامل انسان با محیط و جامعه با تاریخ تلقی می شود به عبارتی روشن تر معماری ظرف زندگی و شهر آبادی ای است که روح اجتماعی در آن دمیده شده است. شهرنشینی دردوره اسلامی ازدگرگونی سنتهای عهدساسانی درایران پدید آمد و با تغییر اوضاع سیاسی واداری واجتماعی واقتصادی متحول گردید. شهرهای اسلامی براساس احساس دینی اززندگی واستقلال هرمؤمن وحرمت حریم خانواده واهمیت خلوت گزینی شکل گرفته بود. ازاین رونقش مذهبی شهربراهداف نظامی واقتصادی اولویت یافت . تأثیردین مبین اسلام برساختار و الگوهای شهرهای اسلامی ازنظرکالبدی وفضایی تأثیر ویژه ای داشت . شهرسازی اسلامی سبب شدکه نقش شارستان کم رنگ شود وتوسعه شهردر ربض وپیدایش بازاروتقسیم بندی محلات جدیدوپیدایش مراکزمذهبی وتجاری ازویژگیهای مهم آن محسوب شود .پس مهم ترین فضاهایی که برحیات شهرحاکم بود : فضای مذهبی ، حکومتی ، صنفی ومحلات بود . شهرسازی اسلامی بربافت مساکن هم تأثیربسزایی گذاشت وکوچه هابرای رسیدن به مساکن کم عرض شده وحالت نیمه خصوصی پیداکرد، تا از دید رهگذران دورنگه داشته شود. حتی درمحل ورودبه سکونتگاه هم ایجاد هشتی سبب محرمیت وخصوصی شدن مساکن شد. معماری و شهرسازی همانند بسیاری از فنون ، هنرها و بدایعی که در جامعه بشری رخ می نمایند ، بر مبنای اصول و ارزشهایی شکل گرفته اند که این اصول و ارزشها نیز به نوبه خود منبعث از طرز تفکر و ارزشهای فرهنگی حاکم بر جامعه بوده و در عین حال از شرایط اقلیمی و محیطی ، شرایط اقتصادی ،از مقولات سیاسی و.. متاثر می باشند.برای ارزیابی یا تهیه طرح و برنامه هایی برای معماری و شهرسازی اسلامی آن معیارهایی مناسب خواهند بود که از جهان بینی و تعالیم اسلامی استنتاج شده باشند.فقدان اصول و معیارهایی برآمده از فرهنگ و جهان بینی اسلامی در مقوله معماری و شهرسازی معاصر ایران ، معضلات و مشکلاتی را در این زمینه به همراه آورده است. این مقاله به ریشه یابی این معضلات و نابسامانیها در معماری وشهرسازی معاصر ایران می پردازد و با بررسی جدیدترین مقالات هویت شناسی معماری اسلامی نگاهی به راهکارهای اصلاح و بهبود معماری در ایران را با خط مشی نظام جمهوری اسلامی و پیشنهاداتی برای برون رفت از این مشکلات نیز ارائه می شود.

Keywords:

هویت , معماری , ایرانی اسلامی , بهبود , شهر سازی