آلودگی نفت در آب وخاک و مخاطرات زیست محیطی و راهکار مقابله

یکی از شاخه های بیوتکنولوژی نفت که تجاری شده و امروزه در فهرست خدمات ارائه شده توسط شرکت های فعال در زمینه مسائل محیط زیستی دیده می شود ، پاکسازی زیستی آب ها و خاک های آلوده به ترکیبات نفتی است.رها شدن نفت و فرآورده های آن در محیط زیست، ادامه زندگی بسیاری از جانداران ساکن اکوسیستم های خشکی و آبی را تهدید و با آلوده سازی آب های زیرزمینی، بهداشت انسانی را با خطر جدی روبه رو می کند، همچنین با از میان بردن زیستگاه گونه های مفید، اثر منفی خود را بر اقتصاد بخش هایی چون کشاورزی و شیلات تحمیل می کند. ایران با توجه به دارا بودن 58/8 درصد از منابع نفتی جهان و تولیدات پتروشیمی حدود 30 میلیون تن درسال و دارا بودن مقام دوم ذخایر گازی جهان، وجود بیش از 25000 کیلومتر خطوط انتقال نفت و گاز، دارا بودن بیش از 1300 ایستگاه انتقال سوختگیری و 10000 تانکر حمل نفت و فراورده های نفتی، بسیار در معرض آلوده شدن خاک به فراورده های نفتی قرار دارد. نفت ارگانیسمهای دریایی و نیز موجودات دریایی نظیر ماهی ها را می کشد، به خرچنگها و دیگر رده هایسخت پوستان آسیب می رساند. دمای قابل تحمل را برای آنها کاهش می دهد و هم به گیاهان و هم جانوران نظیر پلانگتونها و لاروهای ماهی ها و میکروارگانیسم های کوچک دریایی آسیب می رساند. نفت جلبکهای خوراکی دریایی را سمی می کند ، چرخه ها و زنجیره غذایی مهم را مختل می کند و محصولات خوراکی سخت پوستان را کاهش می دهد. همچنین پرندگانی را که در نفت شناور هستند نیز آسیب می بینند. آلوده شدن خاک به نفت خام ویا مشتقات آن میتواند سبب آسیب به محیط زیست شده، بطوریکهسبب از بین رفتن جمعیت میکروبی و گیاهی خاک شود. با این حال بعضی از میکروارگانیسم ها قادرند از ترکیبات نفتی آلوده کننده خاک به عنوان غذا استفاده کرده و سبب کاهش آلودگی خاک شوند. بعضی باکتریها دارای قابلیت بالایی در کاهش یا حذف آلودگی های نفتی خاک هستند به این خاطر از آنها در حذف زیستی نفت استفاده می شود. استفاده از گیاهان نیز در کاهش آلاینده های نفتی امروزه مورد توجه قرار گرفته که در اصطلاح به آن گیاه پالایی (Phytoremediation) گفته میشود. در میان گیاهان علفها و لگوم ها از اهمیت بیشتری برخوردارند. در پدیده گیاه پالایی همکاری بین ریشه گیاه و میکروارگانیسم های خاک در جهت حذف آلودگی انجام میشود بطوریکه ترشحات ریشه گیاه محیط مناسب را جهت رشد و تکثیر میکروارگانیسم های خاک فراهم آورده (محیط ریزوسفری) که میتواند به حذف الودگی نفتی توسط جمعیت میکروبی کمک نماید. همچنین ریشه گیاه می تواند مقداری از ترکیبات نفتی خاک را جذب کرده و در حذف آلودگی دخیل باشند. علفها به خاطر گستردگی ریشه خود در خاک، بین ریشه آنها و آلودگی بیشترین تماس ایجاد شده که در حذف آلودگی اهمیت زیادی دارد.