بررسی میزان اهمیت، مراتب و تجلی های کالبدی اصل سلسله مراتب درشهرسازی اسلامی

داشتن فلسفه حاکم و نظام نظری شفاف جهت طراحی و برنامهریزی شهری حیاتی است. تمامی دادهها که اصول، معیارها، ارزشها و نمودهای کاربردی در شهر از آنها استخراج می شوند باید بر مبنای دین و اعتقاد جامعه هدف انتخاب شوند و از جهان بینی آن تبعیت کنند. اصل سلسله مراتب از جمله عوامل ذکر شده در مطالعات معماری و شهرسازی ایران به عنوان ویژگی مطلوب و مفید است. هدف از پژوهش حاضر بررسی اهمیت این اصل است با نگاهی نو، به استناد منابع دینی و به اعتباری معماری تاریخی مسلمانان که در نهایت تبیین انواع، مراتب، روش ها و نمودهای کاربردی آن را همراه داشته باشد. مقایسه با ارزشها و ویژگیهای مطرح در معماری روز جهان، که امروزه به فراوانی به کشورمان وارد میشوند، نیز از دیگر دست آوردهای نوشته حاضر خواهد بود. این مطالعه به روش استخراج مطالب از کتب منبع دینی و سپس استدلال منطقی انجام خواهد شد. در بخشهای معماری سنتی و نمودهای فلسفههای رایج در معماری جهان، روش قیاس و استنتاج انتخاب خواهد شد. اهمیت اصل سلسله مراتب به اعتبار منابع دینی و با تفکر اسلامی تائید می شود و عامل درونگرایی در شهرهای مسلمانان، مانند شهرهای ایرانی، از جمله نمودهای آن است. این اصل مهم دارای جلوه های حقیقی و حقوقی بوده، که نوع اول آن نزدیک تر به ذات معماری اسرانی است و می تواند در مراتب پنج گانهای کاربرد داشته باشد : سلسله مراتب منطقهای، محلهای، عبوری، عملکردی و فضایی است. سلسله مارتب محله ای دارای عوامل فیزیکی و اجتماعی است و سلسله مراتب بر مبنای فرهنگ مطلوب و بر مبنای مادیت نامطلوب دانسته می شود. سلسله مراتب فضایی که دارای نمودهای متفاوتی در فضاهای عمومی و خصوصی است.

Keywords:

شهرسازی اسلامی , نظم , سلسله مراتب , درون گرایی