بررسی اختلافات ساختاری و فرسایشی در مخروطهای استراتوولکانو سهند و سبلان

آتشفشانهای سهند و سبلان از جمله برجستگیهای مهم فلات آذربایجان هستند که از نظر ساختار جزء گروه مخروطهای پلی ژنتیک استراتوولکانو بوده و متشکل از لایه های متناوب جریانات گدازه و نهشته های پیروکلاستیک می باشند. اگرچه سنگهای تشکیل دهنده آتشفشانها اغلب متفاوت است ولی این دو آتشفشان از نظر لیتولوژی تفاوت زیادی ندارند. در هر دو آتشفشان سنگهای آندزیتی، داسیتی، توف و خاکستر، ایگنیمبریت و سایر سنگها وجود دارد که تنها میزان گستره و حجم شان متفاوت می باشد. سبلان از نظر شکل ظاهری به صورت یک مخروط اصلی و دو مخروط نسبتا مهم است و در مقایسه با سهند در وسعت کمتری تشکیل شده است اما سهند به صورت آتشفشان بزرگ با مساحت قابل ملاحظه ای است که از ویژگیهای قابل توجه آن وجود مخروطهای اصلی و فرعی(ثانوی) متعدد است. مطابق بررسیهای انجام یافته زمان تشکیل و تکامل این دو مخروط متفاوت است سهند آتشفشانی نسبتا قدیمی تر از سبلان بوده و سابقه فعالیت آن طبق سن یابی های مطلق به میوسن می رسد. ضمنا آخرین فعالیتهای سهند در مقایسه با سبلان نیز زودتر تمام شده است و شواهد و نشانه های موجود (چشمه های آبگرو و آبهای ژئوترمال) گویای فعالیت دیرتر سبلان می باشد. مورفولوژی کنونی کوهستانهای سهند و سبلان همچنین متاثر از فعالیتهای فرسایشی بوده و است. در واقع هر دو کوهستان همزمان با مراحل تشکیل و بعد از تشکیل ساختار اولیه و پایان فعالیتهای آتشفشانی و برون ریزی مواد، تحت تاثیر عوامل فرسایش قرار گرفته و متحول شده اند. به طوری که بررسیهای هیپسومتری نشانگر مرحله بلوغ در هر دو کوهستان می باشد. آثار فرسایشی در هر دو سیستم کوهستانی کاملا یکسان عمل نکرده و در کوهستان سهند آثار و شواهد سیستم فرسایش یخچالی به مراتب گسترده تر از سبلان می باشد. در حال حاضر هر دو کوهستان تحت تاثیر سیستم های فرسایشی متفاوتی هستند. بخش کوچکی از سبلان در حال حاضر نیز تحت سیطره فعالیت قطعات یخچالی است که در سهند فقط در گذشته فعال بوده است. سایر سیستمهای فرسایش از قبیل سیستم فرسایش پریگلاسیر و رودخانه ای و همچنین حرکات دامنه ای در هر دو کوهستان در حال حاضر به طور گسترده در شکل دهی مورفولوژی آنها موثر می باشند.

Keywords:

مخروط استراتوولکانو , ساختار , سیستمهای فرسایش , سهند و سبلان