نشانه شناسی شعر: کاربست نظریه مایکل ریفاتر بر شعر «ای مرز پرگهر» فروغ فرخزاد

نقد نشانه شناختی از جمله رویکردهای نظاممند نیمهٔ دوم قرن بیستم است که در تبیین ماهیت و کارکرد متون ادبی نقش داشته است. مایکل ریفاتر، منتقد فرانسوی تبار آمریکایی، در کتاب نشانهشناسی شعر (۱۹۷۸)، چارچوبی نشانه شناختی را برای خوانش شعر پیشنهاد کرد که به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفت. مقالهٔ حاضر، نخست رویکرد نظری ریفاتر را معرفی میکند و سپس بر مبنای آن به خوانش شعر «ای مرز پرگهر» از دفتر چهارم اشعار فروغ فرخزاد می پردازد. هدف این تحقیق تلاش برای خوانش دقیق تر و ژرف تر شعر مورد نظر، به استناد چارچوب پیشنهادی ریفاتر است، زیرا فرض ما این است که رویکرد ریفاتر، با توجه به ظرفیتهای نظری و دستاوردهای عملی که تاکنون در ارتباط با تحلیل اشعار اروپایی داشته، توانایی تحلیل شعر معاصر فارسی را دارد. در عین حال، اگرچه یافتههای این مقاله، به طور مشخص و در وهلهٔ اول، در ارتباط با شعر مورد بررسی است و با تعمیم، در مورد اشعار دورهٔ پختگی فروغ فرخزاد مصداق دارد، اما در صورت مؤثربودن می تواند زمینهای برای استفاده از این رویکرد و حتی رویکردهای نظیر آن برای بررسی اشعار معاصر فارسی فراهم کند تاشاید از این طریق امکان خوانشهای خلاقانه تری از این اشعار فراهم آید.

Keywords:

مایکل ریفاتر , زبان شعر , فروغ فرخزاد , «ای مرز پرگهر» , خوانش خلاق