بررسی و نشانه شناسی نقوش فیگوراتیو دو سفالینه نیشابور قرون چهارم و پنجمهجری قمری

حدود دو سده پس از ظهور اسلام، تولید سفال در سرتاسر سرزمین های اسلامی به تدریج دستخوش تغییراتی شگرف شد. در سرزمینهای شرقی اسلام این تحولات همزمان با آغاز نهضت ها و جنبش های ایرانی و تأسیس سلسله های مستقل مانند طاهریان و سامانیان صورت پذیرفت. مهمترین سهم هنرمندان سامانی در ساخت سفال های اسلامی ابداع و تکامل سفالهای منقوش گلابهای نیشابور است. این سفالینه ها با الگوهای تزیینی متنوعی همچون نقوش تجریدی، هندسی، گیاهی، پیکره ای و خوشنویسی، درعین تأثیرپذیری ازهنرساسانی، ارائه دهندهنمونه های هنری نوآورانه، ممتاز و منحصر به فردی در تاریخ سفالگری دوران اسلامی اند.نقوش سفال و سرامیک دوران اسلامی تداعی اشکال آشنایی است که ریشه در اساطیر و ادبیات ایران دارد و به کارگیری دوباره آنها و بعد از دوران باستان زنده کردن خاطره های ظاهرا فراموش شده ای است که در ناخودآگاه جمعی این ملت جای دارد. در واقع فرهنگ و هنر ایرانی در دوره ی اسلامی که به تکامل و شکوفایی میرسد ادامه همان اندیشه ها و باورهای ایرانیان در گذشته است.در این مقاله با نگاهی کوتاه به اوضاع فرهنگی و هنری سده های نخست تا پنجم اسلامی به بررسی دو سفالینه ی فیگوراتیو نیشابور سده 4 و 5 هجری پرداخته شده است و تحلیلی بر روند و بازتاب هویت ایرانی در شکلگیری نقوش این دو اثر از نظر شکل و محتوی دارد.

Keywords:

سفال , نیشابور , سامانیان , نقوش انسانی , ایزد بانو , آناهیتا