شناسایی تنگناها و چالش های پیش روی مطالعه و کتابخوانی در مدارس؛تبلور ترویج فرهنگ مطالعه برای دستیابی به غنی سازی خلاقیت، ابتکار و تفکر دانش آموزان

عادت به مطالعه در بین دانش آموزان یکی از معیارهای توسعه ی فرهنگی است. از این رو، برای دستیابی به این امر مهم، تشویق به مطالعه و ترویج این فرهنگ امری ضروری به نظر می رسد که اساساٌ هدف بالقوه از این کار پرورش و رشد دادن خلاقیت، ابتکار و تفکر انسانی است (سعادت آبادی نسب و مختاری، 1392). در این راستا، با عنایت به رهنمودهای مکرر رهبر فرزانه انقلاب اسلامی که ضرورت انس هرچه بیشتر آحاد مردم ایران را با کتاب و کتابخوانی مورد تاکید قرار داده اند و در سال گذشته پس از بازدید از نمایشگاه بین المللی کتاب، فرمودند شایسته چنین جامعه ای است که مردم با کتاب مانوس باشند و خرید کتاب یکی از مخارج اصلی زندگی آن ها باشد و نیز کتاب را لازمه نیل به اهداف و آرزوهای جامعه ایرانی دانستند و از تمامی خانواده های ایرانی خواستند که فرزندان خود را به کتابخوانی تشویق کنند و با کاستن از هزینه های مربوط به خرید وسایل تجملاتی به خرید کتاب برای فرزندان خود اهمیت بیشتری دهند. درباره اهمیت مطالعه و کتابخوانی بررسی های مختلفی انجام شده است. یک نمونه بررسی در سال 1929 میلادی، نشان داد که افراد کتابخوان و اهل مطالعه، در مقایسه با افرادی که مطالعه نمی-کنند، دارای حس مسئولیت پذیری و مشارکت بیشتری هستند و در کارهای گروهی و اجتماعی فعالیت بیشتری دارند. همچنین، در سال 1945م، پژوهشی درباره مبارزات سیاسی نشان داد که هر قدر افراد مطالعه بیشتری داشته باشند، فعالیت سیاسی بیشتری خواهند داشت. مطالعه ی کلاسیک برنارد برلسون درباره ی کتابخانه های عمومی به سال 1949م، نشانگر وجود رابطه ی مثبت و معنی دار بین استفاده از کتابخانه ی عمومی و رهبری جامعه است (به نقل از سعادت آبادی و مختاری، 1392). از سوی دیگر، خانواده نخستین دنیای است که کودک وارد آن می شود. شخصیت کودک در تمامی زمینه ها با تأثر از خانواده شکل می گیرد، تک تک اعضای خانواده در شکل گیری و تکوین تصور کودک از دنیای اطراف و طرز تلقی و نگرش وی نسبت به مسایل و موضوعات نقش دارند. پس از این رو، نخستین عامل مؤثر در ایجاد عادت به مطالعه خانواده است. اگر خانواده ای عادت به مطالعه داشته باشند و کودک ببیند که آنان کتاب می خوانند او نیز به تأسی از آنها با کتاب و کتاب خوانی آشنا می شود و بدین ترتیب نخستین سنگ بنای مطالعه در کودک گذاشته می شود. پس در نتیجه هر قدر فقر فرهنگی و بی سوادی در خانواده – به ویژه در قشر زنان- بیشتر باشد، گرایش به کتاب و مطالعه در جامعه کمتر است (م. عبدالحسن، 1379). آموزش و پرورش، نظام آموزشی و در رأس آنها مدرسه به عنوان دومین جایگاه تربیتی انسان است که کودک اصول و قواعد خواندن و نوشتن را فرا می گیرد و می آموزد که بدون کمک معلمان خود نمی تواند بخواند و بفهمد. مدرسه اولین مکانی است که کودک در آن با دنیای پر رمز و راز درون کتاب ها آشنا می-شود و فرصت تجربه های مفید خواندن را می یابد. بنابر این، مهمترین وظیفه ی مدرسه طراحی و پیاده کردن برنامه های آموزشی و پرورشی مدونی است که متناسب با هر مقطع سنی و هر پایه ی درسی کسب شده، به دنبال کردن علایق خود در کتاب های غیر درسی تشویق کند. اگر معلم بخواهد در این مهم توفیق داشته باشد باید از مثلث دانش آموز، کتاب درسی و کلاس درس پا را فراتر نهد (سالاری، 1375). شکل گیری عادت به مطالعه در مدرسه و گسترش آن، به نگاه نظام آموزشی به مقوله آموزش و پرورش بستگی دارد (همائی و اشرفی ریزی، 1392).