برآورد جریان های زیرزمینی حوزه تنگ بریم استان کهکیلویه و بویر احمد با استفاده از مدل swat

بزرگترین محدودیت منابع طبیعی در ایران آب و هوای خشک و نیمه خشک و کمبود منابع آب است. استفاده غیر اصولی از منابع طبیعی توازن و تعادل بین مولفه های آبی موجود و تقاضا را از بین خواهد برد. هدف اصلی این پژوهش، آزمون کارایی مدل و قابلیت استفاده از آن به عنوان شبیه ساز بیلان آب و برآورد میزان جریان زیرزمینی در حوزه تنگ بریم با مساحت 796/881 کیلومترمربع در استان ایلام با استفاده از مدل ارزیابی آب و خاک SWAT و برنامه SUFI2 می باشد. اطلاعات ورودی مدل شامل نقشه های توپوگرافی، کاربری اراضی و اطلاعات خاکشناسی و همچنین اطلاعات آب و هواشناسی شامل داده های روزانه بارش، دما، رطوبت نسبی و آبدهی روزانه می باشد. به منظور مشخص کردن پارامترهای مهم و حساس مدل، آنالیز حساسیت پارامترها با استفاده از روش هر باریک پارامتر (OAT) انجام شد و در آن اثر پارامترهای مختلف بر اجزاء بیلان آب شامل رواناب سطحی، جریان جانبی، آب زیرزمینی و تبخیر و تعرق مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق برای واسنجی مدل از الگوریتم SUFI2 استفاده شد. شبیه سازی مدل برای مدت 17 سال از سال 1992 الی 2009 انجام شد که یازده سال اول آن (2002-1992) برای واسنجی مدل و هفت سال بعدی آن (2009-2003) برای صحت سنجی نتایج مدل انتخاب شد. چهار شاخص آماری d_factor، P_factor، نش ساتکلیف (NS) و ضریب تبیین (R2) به صورت ماهانه برای ارزیابی مدل انتخاب شد. دقت شبیه سازی ماهانه با استفاده شاخص ارزیابی NS در مرحله واسنجی و اعتبار سنجی به ترتیب معادل 0/4 و 0/4 می باشد. نتایج حاصل از تحقیق حاکی از کارآیی رضایت بخش مدل SWATدر شبیه سازی مولفه های بیلان آب در حوزه آبخیز تنگ بریم است. همچنین مقادیر بدست آمده شاخص R2 در دو مرحله واسنجی و اعتبارسنجی به ترتیب 0/45 و 0/41 می باشد که این موضوعنیز موید مطلوبیت نسبی مدل می باشد. بنابر این نتایج حاصل از شبیه سازی نشان می دهد که از مجموع 708 میلی متر متوسط بارندگی سالانه، بیشترین مقدار متعلق به تبخیر و تعرق 389/4 میلی متر (55 درصد) متوسط سالانه در سطح حوزه می باشد. سهم مجموع جریان آن زیرزمینی و زیر سطحی معادل 92 میلی متر (13 درصد)، جریان سطحی معادل 219/5 میلی متر (31 درصد) و تلفات سالانه نیز معادل 1 درصد کل بارش است. بنابراین سهم 13 درصدی جریان زیر سطحی و زیرزمینی از کل بارش پتانسیل خوبی برای برنامه ریزان حوزه به منظور اجرای برنامه های مدیریتی به حساب می آید.

Keywords:

برنامه SUFI2 , جریان زیرزمینی , حوزه تنگ بریم , مدل SWAT