مفهوم شناسی واژه خیر

موضوع این مقاله تحقیق و بررسی و تبیین احکام شرعی امور خیریه، وقف و نیکوکاری است، این مقاله شیوه توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع اصلی روایی و فقهی نگاشته شده است. امور خیریه به امور و افعالی گفته می شود که در طی آن نفع و بهره ای به غیر می رسد و در ابواب فقهی موضوعاتی مانند: هبه، صدقه، نذر، وصیت و غیره از این دسته به شمار می رود، شرع مقدس اسلام برای هرکدام از این موضوعات احکام و اصولی وضع نموده است که در بخش های از این مقاله به آن اشاره می شود. با توجه به ازدیاد اقشار کم درآمد و به وجود آمدن ناهنجاری هایی در جامعه اسلامی امروزه بیش ازپیش نیاز به احسان و نیکوکاری است. هدف اساسی و اصلی همه نظام های اسلامی به ویژه نظام اقتصادی اسلام، کمال ابدی یعنی تقرب الی الله است و از دیدگاه قرآن و روایات رسول اکرم (ص) و اهل بیت (ع) انفاق های مالی چه واجب و چه مستحب برای رسیدن به این هدف اساسی نقشی بس عظیم و اساسی دارند. دانشمندان و فقیهان مسلمان اتفاق نظر دارند که هدف از مالیات ها و انفاق های مالی در اسلام، از جمله صدقات، زکات و وقف قصد قربت و رسیدن به سعادت اخروی، رفاه عام و عدالت اجتماعی است. نظر به اینکه امروزه در جوامع اسلامی موسسات و سازمان هایی برای دریافت صدقات و کمک های نقدی و غیر نقدی مردم از طرف دولت نهادینه شده و به سازمان های خیریه مرسوم است لا محاله لازم است این موسسات در پرتو احکام شرع متین اسلام و با رعایت اصول و ضوابط امانت داری و توزیع عادلانه میان مردم به خدمت فقرا، مستمندان و اقشار تهی دست در جامعه اسلامی بپردازند و علاوه از امر رفع مشکل فقر در جامعه درصدد برآیند باهمت مضاعف جامعه ای ایده آل را قیادت کنند. وقف نیز یکی از سنت های حسنه ای است که از دیرباز به اشکال گوناگون در تاریخ بشر وجود داشته است و اسلام نیز آن را در مسیری روشن، هدف دار و منطقی، مترقی و دقیق مورداستفاده قرار داده است، وقف در حوزه امور خیریه و نیکوکاری جایگاه ویژه ای دارد و یکی از انواع صدقه محسوب می شود با این تفاوت که هر صدقه ای اگرچه عملی نیک و پسندیده در شرع مقدس اسلام است وقف محسوب نمی شود. وقف عبارت است از اینکه عین مال حبس و نگه داشته شود، و منافع آن در جهتی که واقف مشخص می کند مورد استفاده قرار گیرد. لذا وقف در حقیقت همان حبس و نگه داشتن است. از مهمترین قواعد فقهی که در باب وقف مورد استفاده است؛ دو قاعده الوقوف علی حسب ما یوقفها اهل ها و قاعده شرط الواقف کنص الشارع است، این دو قاعده بیان می دارد که در مورد استفاده از وقف لازم است از خطوط و شروط واقف در هنگام اجرای صیغه وقف مشخص نموده، پیروی شود. از مهمترین نتایجی که از این تحقیق حاصل شده، می توان به جایگاه ویژه امور خیریه در اسلام، انواع امور خیریه مانند: هبه، صدقه، نذر و غیره و احکام آنها، جریان معاطات در وقف و صحت آن و عدم اشتراط نیت قربت در وقف و اشتراط قبض با اذن واقف و احکام دیگر اشاره کرد.

Keywords:

صدقات , امور خیریه , نیکوکاری , وقف , واقف , موقوف علیه