مقاومت در برابر روابط قدرت در شعر عطار

عطار شاعر و عارف بزرگ خراسان در یکی از پر فراز و نشیب ترین دوران های تاریخی (نیمه دوم قرن ششم و ربع اولقرن هفتم) زندگی می کرد. در این دوران پرآشوب نهادهای بزرگ که عبارت بودند: از خلافت، سلطنت، وزارت و قدرتنظامی، همزمان با یکدیگر تعامل و رقابتی دایم داشتند و هر کدام سعی می کردند بر یکدیگر و بر افراد جامعه قدرتبیشتری اعمال کنند.دو نهاد بزرگ این دوران یعنی نهادهای قدرت و سلطنت که با صبغه ای قدسی و روحانی، داعیه دارهدایت و راهبری مردم بودند تلاش میکردند با تولید و ترویج دانش دینی و عرفان تعبدی، نوعی انضباط و مراقبت درونیدر افراد جامعه ایجاد کنند و از این طریق نظارت و کنترل بیشتری اعمال کنند. اما عرفان عاشقانه با طرح نظریات جدید،روابط قدرت موجود را به چالش می کشید و از این رو مطلوب نهاد خلافت و سلطنت نبود. در این پژوهش جلوه هایی ازمبارزه عرفان عاشقانه در شعر و سخن عطار بر مبنای نظریه فوکو در مورد روابط قدرت، بررسی و تجزیه و تحلیل شده،نشان داده می شود که مباحث وحدت وجود ، رابطه عاشقانه انسان با خدا ، طرح الگوی عارف حقیقی ، جنون و شیفتگی در شعر عطار را میتوان جلوه هایی از اشکال مقاومت در برابر روابط قدرت حاکم در آن عصر دانست.

Keywords:

عطار , فوکو , قدرت , دوران سلجوقی , عرفان