سوء استفاده از حق در حقوق خانواده از منظر فقه امامیه وحقوق ایران

خانواده مهمترین نهاد اجتماعی است که مناسبات حاکم بر آن، مبتنی بر اخلاق، ایمان و حقوق و تکالیف بین اعضای خانواده است. بهرغم وجود محبت و عاطفه میان زوجین و نیز والدین و فرزندان، گاه عضوی از خانواده به جهت امتیاز و موقعیتی که حقوق حاکم بر جامعه به او بخشیده است، از موقعیت خود به ضرر دیگر اعضا بهره میجوید؛ یعنی از حق خویش سوءاستفاده میکند.بدون تردید حقوق همان گونه که حق را به جهت مصالح مهم در مناسبات خانوادگی به رسمیت می شناسد، راهی نیز برای جلوگیری از سوءاستفاده از حق ارایه میدهد. مقاله حاضر نظریه منع سوءاستفاده از حق را در حقوق، عاملی می داند که برای کنترل کیفیت اعمال حق، پیشبینی شده است. نویسنده معتقد است که در فقه امامیه، قاعده لاضرر و لاضرار فی الاسلام از چنان گسترهای برخوردار است که نظریه منع سوءاستفاده از حق را نیز شامل میشود. وی همچنین عقیده دارد با استقراء در آموزههای حقوقی فقه امامیه در مییابیم که این مکتب فقهی، نظریه منع سوءاستفاده از حق را به روشنی و وضوح مورد شناسایی قرار داده است. حقوقی چون ریاست شوهر بر خانواده، حق ولایت، حق طلاق، حق رجوع، حق اذن در ازدواج باکره از جمله حقوقی هستند که مورد سوءاستفاده قرار میگیرند؛ در حالی که قانون اساسی و قانون مدنی منع سوءاستفاده از حق را به صراحت مورد شناسایی قرار دادهاند. از جمله ضمانت های اجرایی در کنترل اعمال حق نیز می توان به مسوولیت مدنی، ابطال عمل حقوقی، ناشی از سوءاستفاده از حق محدودیت صلاحیت اعمال حق و تعزیر اشاره کرد.

Keywords:

حق , سوءاستفاده , ریاست شوهر , طلاق , رجوع , ولایت , استقراء , لاضرر