عنوان مقاله: ردپای حریم و حجاب در کالبد و روح معماری ایرانی

معماری ایرانی درخشش مفاهیم آسمانی در رعایت حرمت انسانهاست. تاثیر قرآن در معماری ایرانی با تاثیر ادیان دیگر نظیر بودا و هندو، که دستورات مستقیم برای ساخت مکانهای مقدس خود را دارند متفاوت است. تجلی آیه حجاب در سوره نساء و تفسیر آن بخشی از تاثیر عمیق آیات الهی در معماری ایرانی و اسلامی است. مسئله حریم و حجاب و صیانت از محرمیت زنان یکی از اصول مهم معماری ایرانی در خلق فضای معماری بوده است. واژه حریم در لغت به معنی پیرامون، گرداگرد و مکانی که حمایت و دفاع از آن واجب است معنی شده است. حریم مرز ایجاد می‌کند، ولی فقط هدف، جدایی نیست. از طرفی مراعات اصل حجاب در سطوح مختلف معماری ایرانی بطور کامل لحاظ شده است. چنانچه در طراحی و ساخت بناها به حجاب دیداری، حجاب صوتی و حجاب رفتاری توجه ویژه شده است. برای رعایت قانون الهی و ایجاد امنیت زنان به لحاظ محرمیت و حجاب، بنا طوری ساخته می‌شد که هیچ غریبه‌ای نمی‌توانست تا قلب آنرا رویت کند. زن در درون اندرونی یک بنا، دارای امنیت خاطر بود و وجود محرمیت و حریم در بین محرم و نامحرم با طراحی ویژه معماری کاملاً قابل تعریف و قابل لمس بود. در حوزه‌های رفتاری نیز طراحی فضا در معماری ایرانی به گونه‌ای انجام می‌شد که بخشهای مختلف و خاص به لحاظ حفظ حریم و حجاب کاملاً تفکیک می‌شدند. از سویی دیگر باید پذیرفت که معماری ایرانی همواره آمیخته با اصل حفظ حریم و حجاب بوده است و این مسئله ناشی از فرآیند دین و مذهب حاکم بر زندگانی مردم و همچنین باورهای دینی و نوع نگرش تعصباتی به مسئله محارم و زن در گذشته بوده است. چیزی که امروزه معماری ایرانی از آن رنج می‌برد و تولید اثر معماری تقریباً چنین اصلی را فراموش کرده است. از طرفی دیگر حریم و حفظ حجاب به عنوان یک اصل دارای وجوه و جنبه‌های متفاوتی بوده است. علاوه بر خانه، محرمیت و حجاب در مساجد، حمام‌ها، باغ و ... مبین همین مساله است. اندرونی عنصری اارزشمند در ایجاد حریم و حجاب زنانه در معماری گذشته ایران بوده است، چیزی که امروزه اثری از آن در بناها یافت نمی‌شود. هدف نگارنده از نگارش این مقاله نگرش به مساله حریم و حجاب در معماری ایرانی و توجه به امنیت و محرمیت زنان در معماری گذشته و حال است. روش بررسی برای نگارش مقاله فوق بصورت کتابخانه‌ای و مطالعات کتب موجود در زمینه معماری گذشته ایرانی و بررسی چند نمونه موجود می‌باشد. در گذشته بدلیل وجود باورهای عمیق دینی و مذهبی و نوع زندگی اجتماعی مردم توجه به مساله حفظ حریم و حجاب خصوصی زنان بطور کامل مدنظر قرار می‌گرفت. از طرفی نتایج بدست آمده لزوم بهره‌گیری از اصول معماری ایرانی در گذشته، بخصوص توجه به مساله حفظ حجاب در بنا را که منجر به آسایش می‌گردد را ضروری می‌نماید. بدین منظور پیشنهاد می‌گردد با آسیب‌شناسی معماری ایرانی، جایگاه حفظ حجاب در معماری ایرانی امروز به گونه‌ای بهتر و کاربردی‌تر در نظر گرفته شود.