نقش زنان در معماری یورد و آبادی

این نوشتار تأملی است بر نقش زنان در معماری فضاهای زیستی قبیله های کوچ نشین ایرانی. در کشور ما زندگی کوچ نشینی پیشینه ای بسیار قدیمی دارد. نخستین بنیادهای بسیاری از آبادی های یکجانشین، اعم از روستایی و شهری بر یوردهای عشایری بنا شده اند. لذا منطقی است آن شیوه ی زیست باستانی که آخرین روزهای خویش را سپری می کند، مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد. در زندگی عشایری اقتصادِ کارمحورِ شبانی، نقش زنان را بسیار پررنگ می نموده؛ و همراه با مسئولیت باقی مانده از اقتدار مادرسالارانه، ذهنیتی چند بعدی و پیچیده به آنان می داده است. نمود اندیشه ها و ذهنیت خلاق آنان بر روی صنایع دستی به ویژه بر دستبافت هایشان نقش بسته و باقی مانده است. به کاربردن آن دست بافت ها در چیدمان فضاهای داخلی یوردها - که بر حسب شرایط اقلیمی متغییر بوده- نیز شاهدی دیگر بر تنوع مفاهیم ذهنی و قدرت ایده پردازی آنان بوده است.اگرچه، به نظر می رسد که در جهان امروز فرصتی برای زندگی کوچ نشینی نیست، امّا نمی توان اثرات این زندگی را بر میراث های معماری ایران نادیده گرفت. کلمه ی یورد، که در بسیاری از ایلات ایران به معنی مکان بیتوته ی چادرنشینان است، شاید قدیمی ترین واژه ای باشد که به سرآغازهای اسکانِ آدمی اشاره دارد.در این مقاله، به استناد شواهد عینی و انتزاعی، به دنبال نخستین یوردهای آدمی می گردیم. مستندترین راهنمایی که در اختیار داریم دست بافت های عشایری است. آفرینندگان این دست بافت ها، زنان عشایری اند، که توسط آنان روح فضا در کالبد یوردها جاری می شده است.