عناصر کالبدی . احیای هویت بافت تاریخی محله سنگلج تهران نمونه موردی :پارک شهر

حرکت نوخواهی مدرن در ایران نه به صورت یک جنبش پایدار و منبعث از خواست های اجتماعی بلکه با زور سرنیزه های نظامیان عصر پهلوی صورت گرفته است. نیروهای نظامی تحت امر پهلوی اول، در طول سالهای 1299 تا 1320 و با حمایت دولت انگلیس دست به تغییر و تحول های عمده و بنیادینی زد، که نه تنها ساختار سیاسی فرهنگی و اجتماعی کشور را نشانه گرفته بود، بلکه متعاقب آن در سبک معماری و شهرسازی تاثیرهای گوناگون و بی سابقه ای رخ داد. متاسفانه خلاف تجربه های جهانی مانند ژاپن و هندوستان، پهلوی اول در سیر حرکت نوخواهی و مدرنیزاسیون ایران با محورهای دین زدایی و غرب گرایی پیش رفت و با مظاهر دینی آیین زرتشت سعی در مخالفت با فرهنگ اسلامی جامعه داشت. یکی از مظاهر مشخص ورود پهلوی اول به معاندت با هویت اسلامی تخریب محله سنگلج تحت عنوان تخریب خانه ها و آلونک های مخروبه موجود در محله سنگلج تهران _ محل پارک شهر فعلی _ بود که ادعا می شد جای فرار و پنهان شدن دزدان و اشرار بوده است. امروز با مطالعه و بررسی نقشه ها و تاریخ محله و خانه های قدیمی محله سنگلج مشخص می گردد که این محله نه تنها یک محله مخروبه ای نبوده است، بلکه محل زندگی بسیاری از اشخاص سرشناس و مشاهیر تهران بوده که با حکومت پهلوی و پروژه مستبدانه مدرنیزه کردن کشور سر به مخالفت داشته اند. در اثر این تخریب محله های قورخانه مبارکه، محله ارگ، محله قورخانه کهنه، محله با جمانلو ها و عمارات متعددی همچون عزیز السلطان نایب السلطنه، خانه میرزا تقی مستوفی، بازارچه ها، چند مدرسه دینی، مساجد، تکایا، و حتی بقعه یک امام زاده مورد هدم قرار گرفت که این تخریب گرایی مدرنیسم که در پی زدودن هاله قدسی از شهرها انجام می شد، منجر به تغییرات عمده در بافت شهر تهران و شهرسازی آن دوره گردید. باغ بزرگی که در منطقه سنگلج تهران با نام پارک شهر ساخته شد، حتی سبک باغ سازی زیبای ایرانی را هم بر نمی تابید. فرضیه های این پژوهش اکتشافی بوده و به قصد پیدا کردن ابنیه و مکانهای تاریخی و با ارزش فرهنگی که در عصر رضاخانی مورد هدم قرار گرفت انجام می شود. روش تحقیق به کار رفته در این پژوهش، تاریخی توصیفی است و روش جمع آوری داده ها مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، اسناد تاریخی و مشاهدات میدانی است. با اثبات فرضیه های این مطالعه و عملیات نوسازی پهلوی در محله سنگلج با نام پارک شهر، این سوال مطرح می گردد که چطور می توان نسبت به احیای هویت از دست رفته تهران در محله سنگلج در محوطه پارک شهر فعلی اقدام نمود.

Keywords:

هویت , محله سنگلج , تهران , پارک شهر , نوخواهی مدرن