رمز نقوش در سجاده ها و فرش های محرابی دوره اسلامی در ایران

آثار و یافته های دوره تمدن و هنر اسلامی بر سطوح مختلف از جمله چوب، لوح سنگی، گچ بری، پارچه، گلیم، جاجیم یا قالی و قالیچه به اشکال مختلف هندسی یا منحنی و با نمادها و نشانه هایی از دل طبیعت یا برگرفته از الهامی عمیق و حسی معنوی، طراحی و اجرا شده اند.هنر طراحی نقشه فرش و مهارت بافت فرش که با صنعت موجود و صنایع دستی از یک سو و تلفیق با معیارها و شاخص های طبیعی و تجسمی از سویی دیگر عجین شده اند، رمز ارتباط هنرمند با محیط اطراف خود و حتی طرز فکر و باورهای دینی و آیینی وی، همراه با نوآوری بوده است. تمرکز عمده این تحقیق بر آن دستهی از فرشهای ایرانی است که طرح یا نقشه اش به صورت محراب بر سجاده یا فرشی مزین به طرح و نقشه محرابی استوار می باشد.در این مقاله تحقیقی با اشاره به فرشهای محرابی و سجاده ها سعی شده است تا با استفاده از منابع، ابتدا مضمونهای رایج از جمله وجود طاق محراب و دروازه در فرهنگ و هنر دوره اسلامی مورد توجه قرار گیرد؛ سپس نتایج حاصل با توجه به آثار نگارگری و سابقه پیدایش این گونه فرشها بررسی و همراه با معرفی چند اثر در این باب ارایه گردد.در ادامه به نمونه های اولیه موجود که در آن ها از نقوش گل، گیاه و مرغ استفاده شده و سپس به دو نماد رایج در فرش ها، یعنی قندیل و سرو به طور اختصار پرداخته و چند ویژگی این فرشها تحلیل و معرفی میشود.

Keywords:

محراب , سجاده , فرش سجاده ای , فرش محرابی , نگارگری , دوره اسلامی