بررسی تغییرات فرش های ریزه ماهی در شهرستان بیرجند طی دهه های اخیر

شهرستان بیرجند در مشرق کشور ایران قرار گرفته و مرکز استان خراسان جنوبی است. فرش بیرجند بهلحاظ نوع طرح، رنگبندی و ساختار بافت ویژگیهای خاص خود را دارد که در این مقاله بهطور اجمالی بیان میگردد. از جمله طرح های پرکاربرد و مشهور در تاریخ فرش بیرجند، ریزهماهی است.این طرح اصیل و قدیمی، اکنون در بیش از نیمی از فرشهای بیرجند بافته میشود و حدود نود درصد صادرات فرشهای بیرجند را بهخود اختصاص داده است. این مقاله میکوشد تغییرات و تحولات این فرشها را به لحاظ ساختار طرح، واگیره، رنگبندی، ابعاد و رج شمار در طول ده ههای مختلف سده حاضرو به روش توصیفی بررسی نماید. گردآوری اطلاعات به روش میدانی و کتابخانهای و با استفاده از ابزارمصاحبه، مشاهده و عکسبرداری از نمونه فرشهای ریزهماهی صورت گرفته است. نقشمایه ریزه ماهی یک واگیره مربعشکل با محوریت یک گل هشتپر ودو برگ )ماهی تجرید یافته( حول آن است که در طول ده ههای مختلف در قالب طرحهای سراسر واگیرهای، خشتی، محرمات و انواع مختلف لچکترنج، تنوع وزیبایی خاصی به این فرشها بخشیده است. در طول زمان، ساختار اصلی واگیره ثابت مانده، اما ابعاد آن بسیار کاهش یافته است. تغییر رنگبندی از رنگهای تیره مثل سرمهای )کبود( و قرمز )الکی( به رنگهای روشن مثل سفید و کرم از دیگر تحوالت ایجاد شده در فرشهای ریزهماهی بیرجند طی دهه های اخیر بوده است. این تغییرات غالبا به دلیل نیاز بازار یا بهعبارتی تامین سلیقه خریداران صورت گرفته و درمواردی، تمایل بافندگان به بافت طرحهای ساده تر و توجه به صرفه اقتصادی موجب تغییر یا ماندگاری برخی از طرحهای ریزه ماهی شده است.

Keywords:

فرش بیرجند , نقش مایه ماهی درهم , ده ههای اخیر