آبخیزداری سنتی ابزاری برای ترویج بهره برداری بهینه از منابع تولید و اشتغال زایی (مطالعه موردی: در غرب کردستان)

زندگی انسان همواره بر اساس دانش و تجربه استفاده از منابع طبیعی تجدید شونده در بستر تاریخ بوده است. نحوه بهره برداری بهینه از منابع طبیعی، متضمن توسعه پایدار است. زنجیره تعادلی موجود در هر اکوسیستم با تخریب و انهدام هر یک از حلقه های آن گسسته شده و موجب نابودی عناصر سازنده آن می گردد. باید درچنین شرایطی بهره برداری ازمنابع طبیعی بر اساس مطالعات دقیق و بر مبنای اطلاعات علمی استوار گردد. بررسی اقدامات سنتی در خصوص بهره برداری ازمنابع آبو خاک مقدمه و ضرورت اجرای علمی و عملی آبخیزداری را طلب می کند. با مشارکت مردم می تواندر حفظ و نگهداری طرح های منابع طبیعی و همچنین بررسی سود و زیان ناشی از اجرای این نوع فعالیت ها را محک زد و پیامدهای ارزشمندی را برای منابع طبیعی و بهره برداران آن انتشار داشت که در برنامه های توسعه فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاس دولت جمعوری اسلامی ایران مد نظر است. برای تحقق آن ابتدا باید الگویی شناسایی ارائه ومعرفی شود. چنین الگویی را می توان مبتنی بر آموخته های بونی آبخیزنشینان غرب کردستان جستجو کرد. آنان با ذخیره و انباشت آب های اندک، اقدام به کشت و زرع می کنند. این نوعع فعالیت ها می تواند زمینه ساز مدیریت کمن هزینه در امور آب باشد. زمینه های مدیریت منابع آب و خاک به صورت سنتی که در غرب استان کردستان مورد بررسی قرار گرفته، حکایت از تجربه هایی است که به عنوان دانش بومی از آن یاد می شود. این شیوه بهره برداری که به روش هسیل (استخرهایی ذخیره آب) معروف است مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق، ابتدا با تدوین و تکمیل پرسشنامه ها و مصاحبه حضوری با بهره برداران، نوع ار و علاقمندی آنان و درآمد حاصله بررسی شده است. این تحقیق از نوع پژوهش پیمایشی بوده و در نواحی غربی کردستان (عمدتا در شهرستان مریوان و حوزه آبخیز سیردان) انجام شده که دامنه های پر شیب و اراضی محدود حاشیه رودخانه ها را در بر می گیرد. این نوع مدیریت باعث شده تا بهره برداران استفاده مطلوب از چشمه ها و رودخانه های کم دبی منطقه داشته و در اراضی شیب داری (به علت محدودیت)، اقدام به فعالیت های باغداری و کشاورزی نمایند. آنان با ایجاد استخرهای ذخیره آب و جلوگیری از هدر رفت آب چشمه ها، رواناب ها و ذخیره سازی آب سیلاب ها و انتقال آن بر روی زمین های مورد نظر محصولاتی چون گردو، سیب، گیلاس ، توت فرنگی و همچنین غلات را برداشت می کنند. قابل ذکر است از 75 بهره برداری که جامعه آماری این تحقیق بودند 42 درصد برای این نوع فعالیت ها از ادارات و ارگان های دولتی به نوعی کمک دریافت نموده اند که تسهیلات دریافتی از جهاد کشاورزی 35/4 درصد و اعتبارات بانکی 24/17 درصد بوده است.

آبخیزداری سنتی ابزاری برای ترویج بهره برداری بهینه از منابع تولید و اشتغال زایی (مطالعه موردی: در غرب کردستان) Keywords:

آبخیز داری سنتی , مدیریت منابع آب و خاک , اقتصادی - اجتماعی , اشتغال , مریوان