مبانی و مستندات خیار غبن در فقه مذاهب اسلامی

یکی از خیاراتی که در مباحث فقهی مطرح شده، خیار غبن است. بدین معنا که هرگاه تملیکی به زیادتر یا کمتر از بهای واقعی آن صورت پذیرد در حالی که طرف قرارداد از حقیقت امر آگاه نیست، غبن تحقق یافته و اگر فاحش باشد، به مغبون حق فسخ معامله را می­ دهد. فقیهان شیعه برای اثبات وجود خیار غبن سه مبنای متفاوت و چند مستند ارایه نموده­ اند. این مبانی عبارت است از: عیب رضا، تخلف از شرط ضمنی و نفی ضرر (نفی التزام به ضرر ناخواسته). از میان مذاهب اربعه اهل­ سنت صرفا حنبلی­ها و مالکی­ها قایل به خیار غبن هستند و کمتر نیز به مبانی و تحلیل آن پرداخته­ اند. شافعی­ها و حنفی­ها بر مبنای فریب و خدعه قایل به حق خیار هستند. این مبانی در این مقاله مورد نقد و بررسی قرار گرفته و نتیجه نیز آن شده است که نظریه نفی ضرر که با موازین فقهی تناسب بیشتری دارد، منطقی­ تر به­ نظر می­ رسد.

Keywords:

خیار غبن , عیب رضا , شرط ضمنی , نفی ضرر , خدعه