نقش علوم بلاغی در تفسیر قرآن(مطالعه موردی کنایه و تعریض در تفسیر تبیان شیخ طوسی و کشاف زمخشری)

یکی از پررنگ ترین جلوه های هنری هر زبان، به کنایه سخن گفتن است؛ که نشانگر قدرت تعبیر گوینده و باعث اثربخشی سخن می باشد. قرآن کریم نیز به مثابه متنی اعجازآمیز و متناسب با اقتضائات زبان مخاطب، از تعابیر کنایی بهره گرفته است. باتوجه به اهمیت کنایه های قرآنی و نقش دیدگاه های بلاغی مفسران در فهم این کتاب آسمانی، تحقیقی در این زمینه شایسته و ضروری است. در پژوهش حاضر کوشش شده تا با مقایسه دو تفسیر مهم و معتبر جهان اسلام- تبیان و کشاف- نقش آرای بلاغی شیخ طوسی و زمخشری در باب کنایه و تعریض و اسلوبی که در بیان کنایه ها و تعریض های قرآنی برگزیده اند، و تاثیر آن در تفسیر آیات قرآن، تحلیل شود. حاصل این پژوهش که با روش توصیفی - تحلیلی انجام شده، گویای آن است که: شیخ طوسی و زمخشری به تفاوت میان کنایه و تعریض، تعابیر مختلف از مفهوم کنایه، توجه به بحث لزوم در کنایه و نقش سیاق در کشف معنای تعریضی پرداخته اند. زمخشری در برخی موارد متاثر از شیخ طوسی بوده است؛ اما در چگونگی تفسیر آیات صفات الهی که اراده معنای اصلی محال است و بیان اغراض کاربرد کنایه و تعریض، زمخشری بحث های مفصل تر و کامل تری دارد.  

Keywords:

کنایه , تعریض , شیخ طوسی , زمخشری , تفسیر تبیان , تفسیر کشاف