بررسی کارکرد فعل های شدن و رفتن در گویش های فارسی خراسان

در این جستار بر آنیم تا کارکرد دو فعل شدن و رفتن را در گویش­های فارسی خراسان بررسی­کنیم. بدین منظور بیست و دو گویش از خراسان­­های رضوی، جنوبی و شمالی در این پژوهش بررسی، و چهار کارکرد این افعال شامل فعل حرکتی اصلی، فعل اسنادی، فعل کمکی و فعل وجهی مورد تحلیل ­قرار­ گرفته­اند. با توجه به کارکرد این افعال، گویش­های فارسی خراسان به سه دسته تقسیم ­شده­ و در برخی کارکردها برای برخی دسته­ها زیردسته­هایی نیز ارائه ­­شده­­ است. همچنین برای روشن­تر شدن وضعیت این افعال در دوره نو شواهدی از دیگر گویش­های ایرانی و گونه­هایی از دیگر زبان­های ایرانی چون کردی و بلوچی ارائه ­­شده ­­است.  با توجه به سیر تاریخی این افعال از دوره باستان تاکنون، نتایج این پژوهش بیانگر تغییراتی است که در کارکرد این افعال در برخی گویش­های خراسان اتفاق افتاده، به­گونه­ای که آنها را نه تنها از زبان­­های ایرانی باستان و میانه، بلکه از فارسی امروز نیز متمایز ساخته است. برای مثال کارکرد فعل رفتن که به عنوان فعل حرکتی در دوره میانه وارد زبان فارسی شده، به­گونه­ای در گویش­هایی چون مشهدی، کاشمری، ادکانی و دلبری تعمیم ­داده­ شده که فعل رفتن جای شدن را هم به عنوان فعل اسنادی و کمکی، حتی در گویشی چون ادکانی به عنوان فعل وجهی که اصولا کارکردی نو حتی برای فارسی نو محسوب ­می­شود، گرفته ­است. نتایج این پژوهش در شناخت بیشتر تحولات گویش­های فارسی خراسان و زبان فارسی می­تواند راهگشا باشد.

Keywords:

شدن , رفتن , گویش­های فارسی خراسان , فعل مجهول , فعل وجهی , فعل اسنادی