عرایض مردم یزد به مجلس شورای ملی در ارتباط با معضلات قنات

از زمان گذشته تاکنون، قنوات یکی از منابع تامین کننده آب شرب و کشاورزی و موجبات عمران و آبادانی روستاها و شهرها بوده است. ساختار زندگی سنتی مردم یزد حتی تا دهه های اخیر به دلیل وابستگی کشاورزی به آب و به تبع آن به قنات، با این مایع حیاتی و قنوات حامل آن گره خوردگی بی پایان دارد. منازعات آبی و نبود مراجع ذیصلاح، مردم جرات ابراز احقاق حق خود را نداشتند. جنبش مشروطیت ایران در سال 1285 هجری شمسی و ثمره آن یعنی تشکیل مجلس شورای ملی، منجر به قانونمند شدن جامعه، جرات و جسارت افراد در دادخواهی و عرض شکایات خود شد. هدف پژوهش حاضر بررسی مشکلات مردم یزد و توابع در خصوص قنوات آنجا بر اساس اسناد موجود، از زمان شکل گیری مجلس شورای ملی در سال 1285 ه.ش تا سال های منتهی پیروزی انقلاب اسلامی است. طبق نتایج بدست آمده اغلب شکایات مردم یزد در مقطع تاریخی مشروطیت تا آغاز دوره پهلوی، بر سر مالیات قنات بوده است. خشکسالی، سیل، کسر آب قنوات و آفت محصولات سبب شده بود تا بیشتر مردم، توانایی پرداخت مالیات نداشته باشند. سرانجام با روی کار آمدن نظام پهلوی و اقداماتی همچون حفر چاه عمیق، عدم همکاری شرکاء و به ویژه متنفذین محلی در تنقیه قنوات، سوء مدیریت و پایبند نبودن قانونگذار، از جمله معضلاتی بود که باعث تخریب و نابودی قنوات گردیده بود. این پژوهش به روش کتابخانه ای اسنادی و با بهره گیری از اسناد آرشیو مرکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی سعی دارد روایتی مستند از مشکلات ایجاد شده در قنوات یزد ارائه دهد. چراکه بررسی این اسناد سبب پی بردن به معضلات سابق قنوات و تحلیل تطبیقی معضلات مشابه در دوره حاضر و برنامه ریزی صحیح در جهت حل آن ها و نیز احیاء قنوات خواهد گردید.

Keywords:

قنات , حقابه , مالیات , عرایض , مجلس شورای ملی