بررسی گونه شناسی جلدهای پارچه ای نسخه های خطی

فن و هنر تجلید و جلدسازی در کتاب پردازی جهان اسلام از مباحث بسیار گسترده و عمیق است که از دیرباز موردتوجه محققان و کتاب پردازان قرار گرفته، و معاصران نیز در پیرامون آن به تهیه آثاری ارزنده و علمی پرداخته اند. درگذشته به جز جلدهای سوخت و ضربی و روغنی، جلدهای پارچه ای نیز ساخته می شد، از مخمل، ترمه، زری و یا دیگرانواع پارچه که بر روی آنها نیز تزییناتی ایجاد می کردند و اغلب گرداگرد آن را با تیماج میشن می گرفتند و خطوطیطلایی و الوان در اطراف آن می کشیدند. در این نوشتار برآنیم تا به شیوه توصیفی- تحلیلی و با گردآوری اطلاعات مبتنیبر روش کتابخانه ای و بررسی نمونه جلدهای موجود در موزه های بزرگ جهان، با جلدهای پارچه ای نسخه های خطیآشنا شده و همچنین مهم ترین پارچه هایی را که در تهیه جلد نسخه های خطی مورد استفاده قرار می گرفته اند وروش ساخت این نوع جلدها را مورد بررسی قرار دهیم. این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سوالات است: مهم ترینپارچه هایی که در ساخت جلد نسخه های خطی مورد استفاده قرار می گرفتند، چه نوع پارچه هایی بوده اند روشساخت این نوع جلدها چگونه بوده است بر اساس نتایج به دست آمده مشخص شد که گذشته از جلدهای سوخت وضربی و روغنی، صحافان ایرانی از پارچه های زیبا و لطیف مانند زری، مخمل، ترمه، قلمکار و .. در ساختن جلد استفادهکرده و مخصوصا کتب ادعیه را در جلد ترمه که پربهاتر بوده، قرار می دادند. معمولا جلدهای پارچه ای را روی صفحه ایاز مقوا می کشیده اند و حاشیه ای از چرم بر آن قرار می داده اند و روی چرم را با نقوش تزیین می کرده اند. دوام ومقاومت این نوع جلد، کمتر از چرم است؛ اما از تنوع و زیبائی فراوانی برخوردار است.

Keywords:

پارچه , جلدسازی , نسخه های خطی