هویت شناسی قضایای عقلی اصول فقه

ابهام در ماهیت برخی گزاره های پرکاربرد اصول فقه، سبب پیدایش منازعاتی میان دانشیان اصول شده است. جستجو در کتاب­های اصولی نشان می دهد بعضی گزاره ها که از سوی مشهور اصولیان، بدیهی، عقلی، فطری و بی­نیاز از استدلال قلمداد شده، از جانب گروه دیگر، مورد انکار تام و تردید قرار گرفته است. این وضعیت در قضایایی نظیر قبح عقاب بلابیان، قبح تجری، حجیت ظواهر، حجیت قطع و ... به چشم می خورد. طرفه آنکه گاه هر دو طرف این منازعه، ادعای بداهت و یقینی بودن مدعای خویش را دارند. سوال اینجاست که ریشه پیدایش چنین اختلاف­نظر غریبی چیست نگارندگان بر این باورند که شفاف شدن ماهیت این­گونه گزاره ها می تواند منشا تفرق آرا را آشکار سازد. در این مسیر، به تحلیل قوانین نانوشته حاکم بر جوامع انسانی (الزامات عام جمعی) پرداخته­ شده است و با تفکیک میان الزامات فردی از الزام های اجتماعی عام و ترسیم مرزی شفاف میان احکام عقلی و عقلایی به این فرجام رسیده­ایم که قضایای اصولی از سنخ باید های اجتماعی و اعتبارات عقلایی می باشند و آمیختن ناصواب آن­ها با احکام عقلی فردی، سبب بروز منازعات پیش­گفته است.

Keywords:

احکام عقلی , اعتبارات عقلایی , اصول فقه , حسن و قبح