اثر مقادیر آبیاری بر اساس درصد ظرفیت زراعی و کاربرد اسیدهیومیک بر برخی ویژگی های مورفوفیزیولوژیکی گیاه دارویی خرفه (Portulaca oleracea L.)

سابقه و هدف: خشکی از مهمترین عوامل محدودکننده رشد گیاهان در سرتاسر جهان و شایع ترین تنش محیطی است. بنابراین با استفاده از انواع کودهای طبیعی از جمله اسیدهیومیک، می توان از حداقل آب استفاده نموده و موجب کاهش تبخیر آب از خاک، حفظ و ذخیره آب در خاک گردید. لذا در همین راستا و به دلیل اهمیت بالای گیاه خرفه در درمان بیماری های قلبی- عروقی، سرطان، آسم، دیابت نوع یک و بیماری های عفونی، آزمایشی با هدف بررسی اثر رژیم های آبیاری و کاربرد اسیدهیومیک بر برخی ویژگی های مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه دارویی خرفه (Portulaca oleracea L.) انجام شد. مواد و روش ها: آزمایشی در سال زراعی 94-93 به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در گلخانه دانشکده تولیدگیاهی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان به اجرا در آمد. تیمارهای آزمایش در چهار سطح رژیم های آبیاری شامل مقادیر 25، 50، 75 و 100 درصد ظرفیت زراعی و چهار سطح اسیدهیومیک شامل صفر، 200، 400 و 600 میلی گرم در لیتر لحاظ گردید. صفات مورد ارزیابی عبارت از ارتفاع بوته، تعداد ساقه فرعی، قطر ریشه، طول ریشه، وزن خشک و تر ساقه، وزن خشک و تر برگ، شاخص سطح برگ، محتوای نسبی آب برگ، پرولین، محتوای کلروفیل a، b و کل بودند. پس از عملیات کاشت، برداشت و اندازه گیری عملکرد رشد، کلروفیل به روش آرنون و پرولین به روش بیتز اندازه گیری شد. یافته ها: افزایش سطوح رژیم آبیاری سبب کاهش معنی دار ارتفاع بوته، تعداد ساقه فرعی، طول ریشه، وزن تر و خشک ساقه، شاخص سطح برگ، وزن تر و خشک برگ گردید. همچنین اثر رژیم آبیاری در بالاترین سطح منجر به کاهش 53/6 درصدی محتوای نسبی آب برگ و افزایش 09/1 درصدی پرولین نسبت به شاهد گردید. میزان کلروفیل a، b و کل در اثر رژیم آبیاری کاهش یافت و در کمترین مقدار آبیاری در ظرفیت زراعی (25 درصد ظرفیت زراعی) به ترتیب 40/0، 25/0 و 66/0 میلی گرم در گرم به حداقل مقدار خود رسید. تیمار اسیدهیومیک نیز بر تمامی صفات مورفولوژیک مورد بررسی بجز وزن تر و خشک ساقه اثر معنی داری داشت و این تاثیر در 200 میلی گرم در لیتر به حداکثر خود رسید. همچنین اسیدهیومیک بر میزان پرولین و محتوای نسبی آب برگ معنی دار بود درحالی که برای صفات کلروفیلی (a، b و کل) اثر معنی داری مشاهده نشد. اثر متقابل رژیم آبیاری و کاربرد اسیدهیومیک بجز صفات وزن تر و خشک ساقه، شاخص سطح برگ و کلروفیل b برای سایر صفات مورد بررسی معنی دار بود. در شرایط رژیم آبیاری محلول پاشی با 600 میلی گرم در لیتر موجب افزایش 72/1 درصدی پرولین نسبت به شاهد گردید. حداکثر مقدار کلروفیل a و کل از آبیاری در 100 درصد ظرفیت زراعی و کاربرد 200میلی گرم در لیتر اسیدهیومیک و بیشترین مقدار محتوای نسبی آب از آبیاری در 100 درصد ظرفیت زراعی و کاربرد 400 میلی گرم در لیتر اسیدهیومیک مشاهده شد. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که افزایش شدت تنش خشکی باعث کاهش صفات بررسی شده می گردد، با این حال تیمار کودی اسیدهیومیک از گیاهان خرفه در برابر تنش خشکی محافظت کرد و باعث کاهش خسارت های ناشی از تنش خشکی شد. نتایج بدست آمده از این آزمایش، تیمار 75 درصد ظرفیت زراعی وکاربرد 200 میلی گرم اسیدهیومیک را به عنوان بهترین تیمار از لحاظ صرفه اقتصادی معرفی می کند، زیرا با مصرف کمتر آب و اسیدهیومیک می توان به همان عملکرد که سطوح بالاتر کاربرد این تیمار ها دارند دست یافت. بطورکلی نتایج این مطالعه نشان داد که می توان اعمال اسیدهیومیک را در صورت انجام آزمایش های تکمیلی جهت کاهش اثرات سوء رژیم های آبیاری توصیه کرد.

Keywords:

اسید آلی , پرولین , تنش کم آبی , کلروفیل , گیاه دارویی