ارزیابی نقش شاه راه آسیایی بر روی آتش سوزی های پارک ملی گلستان در محیط GIS

چکیده سابقه و هدف حضور جاده ها در وقوع و پیش گیری آتش سوزی های جنگلی نقش مهمی ایفا می کنند، این آتش سوزی ها باعث آسیب بر اکوسیستم خاک شده و به طور جدی عملکرد و خدمات اکوسیستم ها را به خطر می اندازند و پایداری زیست بوم جنگل را تهدید می کند. وقوع رو به رشد این رخداد ضرورت توسعه برنامه های مدیریتی مناسب برای مناطقی که مستعد آتش سوزی است را بالا برده است. لذا در مطالعه حاضر به بررسی نقش جاده ترانزیتی معروف به شاه راه آسیایی که از درون پارک ملی گلستان می گذرد و بر روی آتش سوزی های پارک تاثیر مستقیم و غیر مستقیم دارد؛ پرداخته شده است. مواد و روش ها بدین منظور ابتدا فاکتورهای انسانی تاثیرگذار (فاصله از جاده ترانزیتی، جاده های فرعی، روستاها، مناطق گردشکری، محل حضور شکارچیان و دامداران) بر روی آتش سوزی های منطقه مشخص و اطلاعات مربوط به آن جمع آوری گردید. سپس با توجه به نحوه ی تاثیرگذاری، لایه های مذکور فازی و وزن فاکتورها نیز در دوحالت حضور و انتقال جاده ترانزیتی با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی به دست آمد. پس از تعیین وزن و آماده-سازی فاکتورها با استفاده از روش میانگین وزنی مرتب شده در شش سناریو و دو حالت حضور و عدم حضور جاده ترانزیتی، مدل سازی خطر آتش سوزی انجام شد و با مقایسه با نقشه واقعیت آتش سوزی و استفاده از آماره مشخصه عامل نسبی، بهترین سناریو مشخص گردید و در نهایت با استفاده از ماژول Run macro برازش مکانی مناطق پرخطر صورت گرفت. یافته ها نتایج نقش جاده ترانزیتی را در وقوع آتش سوزی در صورت حضور با وزن 29/0 و در صورت انتقال با وزن 08/0 نشان داد. سناریو سطح میانگین ریسک و عدم جبران با 87/0 ROC= به عنوان بهترین سناریو شناخته شد. هم-چنین نتایج نشان داد درصورت انتقال جاده مساحت مناطق دارای با پتانسیل خطر زیاد از 5647 هکتار به مساحت 2986 هکتار کاهش می باید که درواقع کاهش 47 درصدی مساحت آتش سوزی ها را نشان می دهد. جاده ترانزیتی در 46 درصد آتش سوزی های منطقه نقش مستقیم ایفا می‎کند. نتیجه گیری با توجه به وزن بالای نقش حضور جاده در آتش سوزی های پارک ملی گلستان می توان گفت از آن جا که در شمال و جنوب پارک ملی گلستان منطقه ترکمن صحرا و هم چنین بیابان ها و دشت های استان سمنان قرار گرفته است، باد های گرمی از این مناطق به سمت پارک ملی گلستان می وزد، لذا شرایط مساعد برای ایجاد حریق در پارک فراهم می آید که با تردد زیاد در جاده ترانزیتی احتمال حریق در پارک افزایش می باید. بنابراین با توجه به نقش شاهراه آسیایی در ایجاد تصادفات جاده ای حیات وحش و از بین رفتن تعداد بی شماری از آن ها و احتمال ایجاد آتش سوزی در منطقه، ضرورت انتقال این جاده به خارج از پارک بیش تر احساس می شود.

Keywords:

اثرات جاده , پارک ملی گلستان , خطر آتش سوزی , میانگین وزنی مرتب شده