اثرات پخش سیلاب بر خصوصیات فیزیکوشیمیایی منابع خاکی آبخوان

اهمیت پخش نمودن سیلاب در ارتباط با منابع خاکی در مناطق خشک، به این دلیل است که رسوبگذاری مواد معلق سیلابها در اراضی سنگلاخی و درشت دانه می تواد آنها را به کشتزارهای مناسبی تبدیل کند. مواد معلق موجود در سیلابهای مناطق گرم و خشک باعث تغییراتی در بافت وساختمان، ازدیاد عمق و حاصلخیزی خاکهایی که این سیلابها بر روی آنها صورت می گیرند، می شود. استفاده از سیلاب ها با اهداف مختلف بویژه زراعت سیلابی، در کشور سابقه دیرینه دارد، اما در اثر بخشی آن بر منابع خاکی تحقیق کافی صورت گرفته واستفاده از سیلابها در مناطق مختلف مستلزم شناخت کامل از چگونگی این اثرات می باشد. به منظور بررسی اثر بخش سیلاب بر خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک آبخوانها، عرصه پخش سیلاب جاجرم از توابع شهرستان بجنورد در استان خراسان انتخاب و پس از آماده سازی سیستم به روش لبه پخش ، قبل از سیلاب گیری شبکه، از حدود یک سوم تا یک دوم طول هر سه نوار اولیه شبکه پخش ، هفت پروفیل حفر گردید. از افقهای قابل تشخیص C,A و نیز با توجه به اهمیت لایه شخم در زراعتهای سیلابی (عمق صفر تا سی سانتیمتر) ، نمونه برداری خاک صورت پذیرفت. نمونه ها در ازمایشگاه مورد ارزیابی قرار گرفته و مقادیر کمی پارامترهایی از قبیل Cl, Ca, Mg, Na, T.N.V, pH, Ec, S.P. HCo3, O.C , N, P, SAR, Sand% , Silt , Clay% تعیین گردید. پس از سه نوبت سیلاب گیری نمونه برداری مجدد از خاک همان مکانها انجام پذیرفت و آزمایشات فوق تکرار گردید. داده های حاصل از آزمایشات در هر یک از افقها و نوارهای پخش ، بر اساس آزمون t و مقایسه تاثیر کلی سیلاب در قالب بلوکهای کامل، بصورت اسپلیت بلوک با سه تکرار آنالیز گردید. در این آزمایش کرتهای اصلی ، شامل زمانهای اندازه گیری فاکتورهای مورد نظر قبل و بعد از سیلاب و کرتهای فرعی شامل افقهای خاکی C,A و لایه شخم P بودند و هفده صفت خاکی برای هر افق که ذکر گردید بررسی شدند. تجزیه واریانس نمونه ها نشان داد که پخش سیلاب بر روی نسبت شن، نسبت رس، مقدار مواد آلی، بی کربنات، (p<%5) ، کلسیم، منیزیم، کلر، سدیم، نسبت جذب سدیم و هدایت الکتریکی (p<%1) موثر و اختلاف معنی داری را نشان داده و به جز شن که کاهش یافته، بقیه صفات افزایش را نشان دادند. مقایسه میانگین های مربوط به افق های مختلف نیز ناشن داد که شوری خاک، کلسیم، منیزیم ، در لایه شخم نسبت به دو افق C,A افزایش معنی داری داشت. نسبت شن به رس و سیلت در افق A کاهشی را نسبت به افق C و لایه شخم نشان داد. همچنین نتایج بدست آمده نشان دادند که پخش سیلاب در مورد ویژگیهای دیگر خاک، اختلاف معنی داری بین قبل و بعد از پخش سیلاب ایجاد ننموده است. در مجموع با توجه به افزایش مواد آلی، میزان رس کاهش نسبت شن به سایر ذرات معدنی خاک، می توان اظهار نظر کرد که پخش سیلاب سبب بهبود کیفیت برخی از خواص شیمیایی خاک گردیده که نهایتا حاصلخیزی خاک را به همراه دارد.