تاملی نو بر جایگاه مذهبی نقش مایه (مار) و ارتباط آن با عنصر مونث در آثار به جای مانده از تمدن عیلام باستان (با تکیه بر شواهد باستان شناسی)

جستجو و کنکاش در آیین های کهن و باستانی در هر قوم و ملتی، منجر به تبیین ویژگی های زیستی، فرهنگی و انسان شناختیآن مردمان شده و نمادشناسی آثار برجای مانده، به تحقق این امر کمک شایانی کرده است. یکی از این نمادها، نمود نقش ماردر تمدن عیلام باستان است. عیلام باستان نام سرزمینی است در جنوب غرب ایران که برحسب تقسیمات جغرافیای سیاسیامروز، سرزمین خوزستان، فارس و بخش هایی از استان های کرمان، لرستان و کردستان را در طی هزاره های سوم تا اول پیش ازمیلاد را دربر میگیرد. آنچه در این پژوهش مهم و قابل بحث است ویژگی های اعتقادی عیلامی ها می باشد در این میان یکی ازاین ویژگی ها، احترام خاص به عنصر زن و اختصاص جایگاهی والا در میان خدایان است، این تفوق تا جایی است که الهه هامعمولا در فهرست خدایان مقام های برتر را از آن خود کرده و در امور سیاسی و اجتماعی نیز زنان امکان اختیار مقام هایسیاسی، همچون مقام پادشاهی را داشتند؛ آنچنانکه جامعه عیلام باستان را باید جامعه ای زن سالار دانست. یکی دیگر ازویژگی های این دوره احترام خاصی بود که عیلامی ها همواره برای سحر و جادو، نیروهای جهان زیرین و پرستش مار قایلبودند. در این میان نماد مار اگرچه در بسیاری از فرهنگ ها سمبلی از اغواگری و فریب مطرح می گردد اما نمی توان جنبه مثبتمار به عنوان سمبل بی مرگی و حاصلخیزی را نادیده گرفت چرا که در برخی از تمدن ها جنبه مثبت مار تا حد خدایی نیز بودهاست. در این میان عیلام باستان از جمله تمدن هایی میباشد که علاوه بر نقش و نماد زن، نقش و نماد مار به کررات در آثارآنها یافت میشود. در این راستا پژوهش موردنظر در تلاش است که هویت و جایگاه مار در بستر فرهنگی و مذهبی عیلامیانبا توجه به مدارک باستان شناسی مورد بررسی و تحلیل قرار دهد که بر این اساس میتوان دریافت عنصر مار در جنبه مثبت ازحفاظت و نگهبانی تا پرستش به عنوان خدا در عیلام مطرح بوده است و با عنصر مونث نیز در راتباط می باشد.

Keywords:

سمبل , زنانگی , زن سالاری , عیلام باستان , نقش مار