روز قلمتقویم علمی ایران
روز چهاردهم تیر ماه به پیشنهاد انجمن قلم ایران و تصویب شورای فرهنگ عمومی، به عنوان (روز قلم) در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران به ثبت رسید. نامگذاری این روز به نام قلم، بی ارتباط با تاریخ کهن متمدن و فرهنگ ساز این سرزمین نیست. ابوریحان بیرونی در کتاب آثار الباقیه خود آورده است که چهاردهمین روز از تیرماه را ایرانیان باستان، روز تیر (عطارد) می نامیدند. از طرفی سیاره تیر یا همان عطارد، در فرهنگ ادب پارسی، کاتب و نویسنده ستارگان است. به همین مناسبت این روز را روز نویسندگان میدانستند و گرامی میداشتند..
تاریخچه روز قلم
سدهها پیش در ایران باستان، تیرگان (سیزدهم تیرماه) یکی از مهمترین جشنهای ایران باستان بوده که آئینهای مخصوصی داشته و یکی از آنها پاسداشت قلم بوده است. یکی از دلایلی که برای این جشن ذکر شده، این است که در این روز، هوشنگ، پادشاه پیشدادی ایران، نویسندگان و کاتبان را به رسمیت شناخت و آنان را گرامی داشت؛ در آن زمان مردم جشن گرفتند و آن جشن به یاد ارجمندی قلم بر جای ماند. دلیل دیگری که برای این جشن ثبت شده، این است که به نوشته ابوریحان بیرونی، سیزدهم تیرماه، روز ستاره تیر یا عطارد است و، چون عطارد، کاتب ستارگان است، میتوان سیزدهم تیرماه را روز نویسنده نامید. پس از انقلاب نیز نویسندگان و شاعران سرشناسی، چون محمدعلی سپانلو سیزدهم تیرماه را به عنوان روز قلم و نویسنده پیشنهاد دادند، تا اینکه چهاردهم تیرماه از جانب انجمن قلم به عنوان روز قلم نامگذاری شد. با این حال این مناسبت هنوز چندان در میان مردم و حتی اصحاب قلم و اندیشه شناختهشده نیست.
هدف روز قلم
قلم اهمیت و جایگاه ویژهای در رشد و توسعه تمدن بشری دارد. از جمله مواردی که به اهمیت ارج نهادن به قلم و نگارش میتوان اشاره کرد وجود سه امتیاز در قلم است که در «بیان» آنها را نمی بینیم.
۱. باقی بودن: سخن فرار میکند و نوشته باقی میماند. امیر مومنان علی علیهالسلام در سخن جالبی می فرماید: «دانش را با نوشتن در بند کنید» تا باقی بماند و از کفتان نرود.
۲. دقیق بودن: بیان و سخن معمولا دقیق نیست. اگر قرار بود کتابی که هزار سال پیش نوشته شده، زبانی به ما می رسید و در جایی نوشته نمیشد، هیچگاه بهطور دقیق به ما نمیرسید و در واقع ما کتاب دیگری را پیش روی خود میدیدیم.
۳. عمیق بودن: مطالب نوشته عمیق و فکرشده است؛ در حالی که بهطور معمول سخن، بدون تامل گفته شده و کم محتواست. نویسندگان گاهی یک ساعت فکر میکنند و یک خط می نویسند، ولی در سخن نمیتوان آن دقت را رعایت کرد.
علامه طبرسی رحمه الله علیه در این مورد مینویسد: «بیان دو گونه است؛ بیان زبان و بیان قلم. بیان زبان، با گذشت زمان کهنه شده و از بین میرود، ولی بیان قلم تا ابد باقی است».