چالش های حقوقی و اخلاقی استفاده از هوش مصنوعی در نظام آموزشی ایران
هوش مصنوعی در سال های اخیر به عنوان یکی از تحولات بنیادین در عرصه آموزش وپرورش مطرح شده و بسیاری از نظام های آموزشی جهان در حال بهره گیری از ظرفیت های آن هستند. از جمله کاربردهای هوش مصنوعی در آموزش می توان به طراحی سیستم های یادگیری شخصی سازی شده، تحلیل پیشرفت تحصیلی، ارائه بازخورد هوشمند و حتی مشاوره آموزشی اشاره کرد. با وجود این، به کارگیری این فناوری نوین در نظام آموزشی ایران علاوه بر فرصت های گسترده، چالش های حقوقی و اخلاقی مهمی نیز به همراه دارد.
یکی از مسائل اساسی، موضوع حریم خصوصی و امنیت داده هاست. جمع آوری و پردازش اطلاعات شخصی و تحصیلی دانش آموزان توسط سامانه های هوشمند، اگر بدون نظارت و چارچوب قانونی روشن انجام شود، می تواند منجر به سوءاستفاده یا نقض حقوق فردی گردد. همچنین، الگوریتم های هوش مصنوعی ممکن است به دلیل ضعف در طراحی یا سوگیری داده ها، تبعیض های آموزشی ایجاد کرده و عدالت آموزشی را تحت تاثیر قرار دهند.
از منظر اخلاقی نیز، خطر کاهش نقش معلم و روابط انسانی در آموزش مطرح است. هرچند هوش مصنوعی می تواند نقش مکملی ارزشمند در فرآیند یاددهی یادگیری ایفا کند، اما جایگزینی آن با تعامل انسانی می تواند آسیب های جدی به هویت تربیتی و فرهنگی نظام آموزشی وارد سازد.
برای مواجهه با این چالش ها، تدوین قوانین و مقررات شفاف در زمینه جمع آوری و استفاده از داده های آموزشی، ایجاد کمیته های اخلاقی برای نظارت بر طراحی و اجرای سامانه های هوشمند، و همچنین آموزش معلمان و مدیران در زمینه سواد هوش مصنوعی ضروری است. تنها با رعایت این ملاحظات است که می توان از ظرفیت های هوش مصنوعی در جهت ارتقای کیفیت آموزش در ایران بهره گرفت، بدون آنکه اصول حقوقی و اخلاقی نادیده گرفته شوند.