طراحی الگوی تدریس موقعیت محور PCK در آموزش مفاهیم فلسفی دوره ابتدایی با رویکرد روایت گری و بازی وارسازی
آموزش مبتنی بر Pedagogical Content Knowledge در پیونددهی محتوا، روش و درک نحوه فهم دانش آموزان، نقطه کانونی تحول در برنامه ریزی محتوایی دوره ابتدایی است. طبق چارچوب PCK معرفی شده توسط Lee Shulman، معلم زمانی قادر به طراحی محتوای اثربخش است که نه تنها بر «دانش موضوعی» بلکه بر «دانش تبدیل محتوا به تجربه های قابل فهم متناسب با سن و زمینه» تسلط داشته باشد. در آموزش ابتدایی، که تفکر هنوز در مرحله عینی تا نیمه انتزاعی در نوسان است، نقش PCK در صورت بندی محتوا اهمیت مضاعف می یابد؛ زیرا محتوا باید «تجسد» پیدا کند و از طریق مثال، روایت، بازی و موقعیت به مفهوم بدل شود.
برای نمونه، در تدریس مفهوم «تفاوت های فردی»، محتوای خام نظری اگر به تجربه زیسته نزدیک نشود، به گزاره ای کلیشه ای تقلیل می یابد. معلم دارای PCK، این مفهوم را در قالب یک موقعیت داستانی چنین طراحی می کند: «در اصفهان، دو دوست به کتابخانه می روند؛ کتاب کودک را انتخاب می کنند، اما یکی کتاب تصویری و دیگری کتاب علمی ساده برمی دارد. هر دو یاد می گیرند اما مسیر یادگیری شان متفاوت است.» این تبدیل محتوا، دقیقا همان «بازنمایی قابل فهم» است که در قلب PCK جای دارد.
همچنین، در آموزش مفاهیم پیچیده تر مانند عدالت یا مشارکت، فعالیت هایی موقعیت محور نظیر «تقسیم نقش ها در بازی کلاس» یا «طراحی منشور کلاسی» محتوایی عمیق تر از انتقال مفهومی صرف ایجاد می کنند. پژوهش های نوین در مطالعات برنامه ریزی محتوایی، نشان می دهند که اثربخشی محتوا با حضور مولفه های PCK، نه خطی و افزایشی، بلکه کیفی و ساختاری است؛ یعنی PCK نه یک «پیوست» در کنار محتوا، بلکه «نظام ساز محتوا» است که امکان تبیین، توالی، سطح بندی و متناسب سازی را فراهم می کند.
در نهایت، تقویت این دانش در تربیت معلمان ابتدایی، مستلزم ایجاد فرصت های تحلیل تدریس، کدگذاری تجربه های میدانی و بازطراحی محتوا بر اساس نحوه فهم یادگیرندگان است. این مسیر، برنامه ریزی محتوایی را از الگویی «کتاب محور و انتقالی» به الگویی «فهم محور، مسئله محور و موقعیت محور» ارتقا می دهد و می تواند به معیار اصلی کیفیت محتوا در آموزش ابتدایی بدل شود.