تبریز ۲۰۲۵؛ شهر سبز در رویا یا دود در واقعیت؟

---

 

تبریز در سال ۲۰۲۵ به عنوان یکی از «پایتخت های محیط زیست کشورهای آسیایی» معرفی شد؛ عنوانی که در نگاه نخست، موجی از امید را در میان شهروندان برانگیخت و بسیاری آن را نشانه ای از آغاز دوره ای تازه در بهبود وضعیت زیست محیطی شهر دانستند. با این حال، واقعیت امروز تبریز فاصله ای جدی با این تصویر آرمانی دارد. آلودگی هوا در ماه های اخیر به مرحله ای رسیده است که تعطیلی مدارس و ادارات به امری تکراری تبدیل شده، هشدارهای بهداشتی برای گروه های حساس صادر می شود و کیفیت زندگی شهروندان تحت تاثیر مستقیم قرار گرفته است. این وضعیت نشان می دهد که شهر همچنان با چالش های عمیق زیست محیطی مواجه است و عنوان اعطاشده، به تنهایی نتوانسته است این مشکلات را کمرنگ کند.

کارشناسان محیط زیست بارها تاکید کرده اند که تبریز با بحران جدی آلودگی هوا روبه رو است. ترکیبی از ذرات معلق ریز، گازهای آلاینده ناشی از ترافیک سنگین، استفاده از سوخت های سنگین صنعتی و تاثیر اقلیم خاص منطقه موجب شده است که کیفیت هوا در بسیاری از روزهای سال به مرز هشدار برسد. در کنار این، کاهش فضای سبز، فرسایش منابع آب، مدیریت ناکارآمد پسماند و آثار تغییرات اقلیمی، فشار مضاعفی بر محیط زیست شهر وارد کرده است. تعطیلی ادارات و مدارس نشانه ای روشن از این واقعیت است که مشکلات زیست محیطی نه موضوعی انتزاعی، بلکه عاملی موثر بر زندگی روزمره مردم است.

تبریز ۲۰۲۵؛ شهر سبز در رویا یا دود در واقعیت؟

عنوان «پایتخت محیط زیست آسیا» برای تبریز می تواند فرصتی ارزشمند باشد؛ فرصتی برای جلب توجه مسئولان، نهادها و مردم به اهمیت حفاظت از محیط زیست و ضرورت برنامه ریزی عملی در این حوزه. مسئولان اعلام کرده اند که این انتخاب بر اساس ظرفیت های طبیعی و اقدامات زیرساختی دوستدار محیط زیست صورت گرفته است. با این حال، هنگامی که شهری که چنین عنوانی را دریافت کرده، با بحران آلودگی و تعطیلی های پی درپی مواجه است، این پرسش طبیعی مطرح می شود که آیا معیارهای انتخاب با واقعیت امروز شهر سازگار بوده است و آیا مسئولان نسبت به پیامدهای چنین عنوانی احساس مسئولیت مضاعف دارند یا خیر. شهروندان حق دارند انتظار داشته باشند که چنین انتخاب هایی در عمل نیز ملموس شود و تنها در سطح شعار باقی نماند. در غیر این صورت، این عنوان به برچسبی نمادین تبدیل می شود که نه کمکی به زیست پذیری شهر می کند و نه اعتماد عمومی را تقویت خواهد کرد.

با وجود این، واقعیت امروز تبریز می تواند نقطه آغاز تغییر نیز باشد. بحران موجود فرصتی فراهم می کند تا مردم، رسانه ها، نهادهای مدنی و مسئولان با مطالبه گری، برنامه ریزی و همکاری، مسیر اصلاح را هموار کنند. اگر اراده جمعی شکل بگیرد، تبریز می تواند به معنای واقعی کلمه شهری دوستدار محیط زیست باشد؛ شهری که هوای پاک، فضای سبز کافی، مدیریت پایدار منابع و خیابان های بدون دود در آن تحقق یابد و نه صرفا در بنرها و گزارش های رسمی.

تبریز؛ پایتختی روی کاغذ، شهری در تنگنای نفس

برای رسیدن به چنین نقطه ای، مجموعه ای از اقدامات ضروری باید با جدیت دنبال شود. مهم ترین گام، کنترل و کاهش آلودگی هواست؛ اقدامی که بدون ساماندهی صنایع آلاینده، نوسازی ناوگان حمل ونقل فرسوده، محدودیت مصرف سوخت های سنگین و ارتقای استانداردهای زیست محیطی امکان پذیر نیست. در کنار این، توسعه و حفاظت از فضای سبز باید در اولویت قرار گیرد. افزایش پوشش گیاهی نه تنها به کاهش ذرات معلق کمک می کند، بلکه نقش مهمی در تعدیل دما، بهبود منظر شهری و افزایش کیفیت زندگی ایفا می کند.

مدیریت منابع آب و پسماند نیز باید با نگاه علمی و پایدار اصلاح شود. تقویت شبکه تصفیه خانه های فاضلاب، نوسازی مراکز بازیافت و ایجاد نظام کارآمد تفکیک پسماند می تواند فشار بر محیط زیست را به شکل محسوسی کاهش دهد. توسعه حمل ونقل عمومی پاک و ایجاد مسیرهای ایمن برای پیاده روی و دوچرخه سواری نیز از اقداماتی است که می تواند وابستگی به خودروهای شخصی و میزان آلایندگی را کاهش دهد.

تبریز؛ پایتخت محیط زیست آسیا یا شهر زیر سایه آلودگی؟

در کنار این اقدامات ساختاری، نقش مردم نقشی کلیدی است. افزایش آگاهی عمومی درباره پیامدهای آلودگی، ضرورت صرفه جویی در مصرف انرژی و آب، اهمیت تفکیک پسماند و رعایت اصول زیست محیطی در زندگی روزمره می تواند مسیر اصلاح را کوتاه تر کند. شفافیت نیز عامل مهمی است. مردم حق دارند از برنامه ها، اقدامات و نتایج آن ها اطلاع داشته باشند. ارائه گزارش های شفاف و مستمر از سوی مسئولان، اعتماد عمومی را افزایش می دهد و زمینه مشارکت واقعی را فراهم می کند.

در نهایت باید پرسید: آیا تبریز قرار است واقعا «پایتخت محیط زیست آسیا» باشد یا این عنوان تنها کارکرد تبلیغاتی دارد؟ پاسخ به این پرسش در گرو اراده واقعی، برنامه ریزی دقیق و اقدام عملی است. اگر این اراده شکل بگیرد، روزی خواهد رسید که کودکان تبریز به جای آسمان خاکستری، آسمانی آبی ببینند و مردم بدون نگرانی از آلودگی نفس بکشند. آن روز، این عنوان معنای واقعی خود را خواهد یافت؛ معنایی نه در قالب شعار، بلکه در کیفیت هوایی که شهروندان تنفس می کنند.

تبریز ظرفیت آن را دارد که به الگوی موفق حفاظت از محیط زیست در میان شهرهای ایران و منطقه تبدیل شود. اما تحقق چنین الگویی تنها با عمل ممکن است. اگر مسئولان و مردم هم زمان وارد میدان شوند، تبریز می تواند فراتر از یک عنوان، شهری باشد که در آن نفس کشیدن نه یک دغدغه، بلکه حق طبیعی همه شهروندان باشد.

*نویسنده: موسی کاظم زاده؛ قابل دسترسی هم در سایت بازار تبریز آنلاین

https://bazartabrizonline.ir