تحلیل رابطه میان آموزش سواد رسانه ای در جامعه و افزایش مطالبه گری شهروندان

دانشگاه پیام نور (همه مراکز) 

مقوله سواد رسانه ای یعنی توانایی درک، تحلیل، ارزیابی و استفاده آگاهانه از پیام های رسانه ای در زندگی روزمره. 

این مفهوم تنها به خواندن یا دیدن اخبار محدود نمی شود ، بلکه شامل فهمیدن شیوه های تولید محتوا، شناخت اهداف پشت پرده رسانه ها، تشخیص منابع معتبر از غیرمعتبر، و توانایی مقایسه پیام های مختلف برای رسیدن به تصویری واقعی تر از جهان است. در دنیای امروز که رسانه ها بخش بزرگی از جریان اطلاعات را در اختیار دارند، نبود سواد رسانه ای می تواند منجر به پذیرش اخبار جعلی، تبلیغات گمراه کننده و حتی شکل گیری باورهای نادرست در جامعه شود. 

شفافیت سیاستگذاری به معنای دسترسی آزاد و روشن مردم به اطلاعات مربوط به تصمیمات، قوانین، برنامه ها و عملکرد نهادهای حکومتی است. وقتی سیاستگذاری شفاف باشد، شهروندان می توانند بفهمند که چه تصمیماتی گرفته می شود، چرا گرفته می شود و چه پیامدهایی دارد. این شفافیت باعث افزایش اعتماد عمومی، کاهش فساد، و مشارکت بیشتر مردم در فرآیندهای تصمیم گیری می شود. در مقابل، فقدان شفافیت ، زمینه ساز بی اعتمادی ، شایعات و سوءاستفاده های گسترده خواهد بود. 

رابطه میان آموزش سواد رسانه ای و مطالبه گری برای شفافیت در سیاست ها ، رابطه ای مستقیم و تقویت کننده است. وقتی شهروندان سواد رسانه ای داشته باشند، می توانند اطلاعات ناقص یا تحریف شده را تشخیص دهند ، مطالبه گری نموده و از مسئولان توضیحات روشن بخواهند. این افراد کمتر تحت تاثیر اخبار جعلی قرار می گیرند و بیشتر به دنبال منابع معتبر و شفاف خواهند بود. آموزش سواد رسانه ای باعث می شود مردم قدرت پرسشگری و نقد سیاست های اجرایی را بیابند و به جای پذیرش منفعلانه تصمیمات، از مسئولان پاسخ بخواهند و در فرآیندهای اجتماعی و سیاسی مشارکت فعال تری داشته باشند. 

در این رابطه مستقیم میتوان موارد ذیل را بصورت خلاصه برشمرد :

 1 - افزایش آگاهی عمومی: آموزش سواد رسانه ای باعث می شود شهروندان بتوانند تفاوت میان خبر واقعی و خبر جعلی را تشخیص دهند. این آگاهی عمومی زمینه ساز مطالبه گری برای شفافیت است، زیرا مردم دیگر به راحتی اطلاعات ناقص را نمی پذیرند. 

2- تقویت قدرت نقد و پرسشگری: افراد آموزش دیده در حوزه رسانه می توانند سیاست ها را نقد کنند، پرسش های اساسی مطرح کنند و از مسئولان توضیحات دقیق بخواهند. این امر فشار اجتماعی برای شفافیت را افزایش می دهد. 

3 - کاهش پذیرش اطلاعات غلط: با افزایش سواد رسانه ای شهروندان ، احتمال پذیرش اخبار جعلی کاهش می یابد. آنها به جای اعتماد کورکورانه به هر منبع، به دنبال شفافیت و منابع معتبر خواهند بود. 

4 - افزایش مشارکت اجتماعی و سیاسی: شهروندان با درک بهتر از سیاست ها و رسانه ها، مشارکت فعال تری در فرآیندهای اجتماعی و سیاسی خواهند داشت. این مشارکت خود به مطالبه گری برای شفافیت منجر می شود. 

5- ایجاد فرهنگ پاسخگویی: وقتی مردم سواد رسانه ای داشته باشند، فرهنگ پاسخگویی در جامعه تقویت می شود. مسئولان میبایست تصمیمات خود را شفاف تر بیان کنند تا اعتماد عمومی حفظ شود. 

 ترکیب سواد رسانه ای و شفافیت سیاستگذاری می تواند جامعه ای آگاه تر، مسئول تر و مشارکتی تر بسازد. آموزش سواد رسانه ای نه تنها شهروندان را در برابر اخبار جعلی و تبلیغات گمراه کننده مقاوم می سازد، بلکه آنان را به نیرویی فعال برای مطالبه شفافیت در سیاست ها تبدیل می کند. این مطالبه گری، دولت ها و نهادهای تصمیم گیرنده را بر آن خواهد داشت تا اطلاعات خود را روشن تر و قابل دسترس تر ارائه دهند. نتیجه چنین فرآیندی، جامعه ای خواهد بود که در آن اعتماد عمومی افزایش یافته، فساد کاهش یافته و مشارکت اجتماعی و سیاسی به سطح بالاتری رسیده است.