تحلیل و بررسی تجربه تماشای فیلم از نگاه مخاطب در سه بستر متفاوت سینما، تلویزیون و پلتفرم های آنلاین
مدیوم های سینما، تلویزیون و پلتفرم های آنلاین را میتوان به مثابه سه جهان موازی دانست که هرکدام با قواعد، محدودیت ها و امکانات خاص خود، نوعی مواجهه متفاوت با هنر سینما و روایت تصویری را رقم می زنند؛ سینما به عنوان نخستین و اصیل ترین مکان تجربه جمعی فیلم، فضایی آیینی و اجتماعی خلق می کند که در آن مخاطب نه تنها با اثر هنری بلکه با جمعی از انسان ها، با تاریکی سالن، با صدای فراگیر و با پرده ای بزرگ روبه رو می شود و همین ترکیب عناصر باعث می شود که فیلم در سینما به یک رویداد تبدیل شود ؛ رویدادی که مخاطب برای آن برنامه ریزی می کند، بلیت تهیه می کند، زمان و مکان مشخصی را انتخاب می کند و در نهایت خود را در یک تجربه مشترک غوطه ور می سازد؛ در مقابل تلویزیون، تجربه ای خانگی و خانوادگی ارائه می دهد، تجربه ای که در آن فیلم دیگر یک رویداد نیست بلکه بخشی از جریان روزمره زندگی است ؛ مخاطب می تواند در کنار خانواده یا حتی به تنهایی ، در هر ساعتی از شبانه روز، بدون نیاز به جابه جایی یا هزینه اضافی ، فیلمی را تماشا کند و همین امر باعث می شود که تلویزیون بیش از آنکه بر کیفیت فنی یا عظمت پرده تاکید داشته باشد، بر دسترس پذیری و پیوند اجتماعی درون خانه تمرکز کند. تلویزیون فیلم را از یک آیین جمعی به یک عادت روزمره تبدیل می کند و در این میان مخاطب احساس می کند که فیلم بخشی از زندگی جاری اوست نه یک مناسک خاص؛ اما پلتفرم های آنلاین تجربه ای کاملا متفاوت و مدرن را عرضه می کنند، تجربه ای که در آن مخاطب قدرت انتخاب دارد، می تواند هر زمان و هر مکان ، هر فیلمی را که بخواهد انتخاب کند، می تواند آن را متوقف کند، دوباره ببیند، جلو یا عقب ببرد، می تواند در گوشی همراه، لپ تاپ یا تلویزیون هوشمند آن را تجربه کند و همین انعطاف پذیری باعث می شود که فیلم در پلتفرم های آنلاین از یک رویداد یا عادت به یک تجربه شخصی و فردی بدل شود ، تجربه ای که مخاطب در آن کنترل کامل دارد و دیگر وابسته به زمان بندی سینما یا جدول پخش تلویزیون نیست.
اگر از منظر روان شناختی نگاه کنیم، سینما مخاطب را در موقعیت تسلیم قرار می دهد، او باید در زمان مشخص در سالن حاضر شود، تابع مقررات باشد ، باید سکوت کند، باید تا پایان فیلم بماند و همین تسلیم شدن به قواعد سالن باعث می شود که تجربه سینما نوعی غرق شدن کامل در اثر باشد، در حالی که تلویزیون مخاطب را در موقعیت نیمه فعال قرار می دهد، او می تواند کانال را عوض کند، می تواند همزمان کار دیگری انجام دهد، می تواند فیلم را نیمه کاره رها کند و همین آزادی نسبی باعث می شود که تجربه تلویزیون کمتر متمرکز و کمتر عمیق باشد؛ در پلتفرم های آنلاین اما مخاطب کاملا فعال است ، او انتخاب می کند، مدیریت می کند، حتی الگوریتم ها بر اساس سلیقه او پیشنهاد می دهند و همین تعامل میان مخاطب و فناوری تجربه ای شخصی سازی شده می آفریند که در آن فیلم نه یک رویداد جمعی و نه یک جریان روزمره بلکه یک انتخاب فردی است.
از منظر اجتماعی نیز تفاوت ها آشکار است، سینما مخاطب را به جمع پیوند می زند ؛ تلویزیون مخاطب را به خانواده پیوند می دهد و پلتفرم های آنلاین مخاطب را به خود و به شبکه ای جهانی از محتوا متصل می کنند. در سینما مخاطب احساس می کند بخشی از یک جمع بزرگ است، در تلویزیون احساس می کند بخشی از یک جمع کوچک خانوادگی است و در پلتفرم های آنلاین احساس می کند بخشی از یک شبکه بی پایان فردگرایانه است.
از منظر زیبایی شناسی نیز تفاوت ها چشمگیرند ؛ سینما با پرده بزرگ و صدای فراگیر تجربه ای حسی و جسمانی خلق می کند که هیچ رسانه دیگری قادر به بازتولید آن نیست، تلویزیون تجربه ای محدودتر اما صمیمی تر ارائه می دهد و پلتفرم های آنلاین تجربه ای متنوع و چندسکویی عرضه می کنند که می تواند از کیفیت سینمایی تا کیفیت ساده موبایلی متغیر باشد؛
اگر بخواهیم از منظر یک مخاطب جمع بندی کنیم ، سینما تجربه ای آیینی، عمیق و جمعی است . تلویزیون تجربه ای روزمره، صمیمی و خانوادگی است و پلتفرم های آنلاین تجربه ای فردی، انعطاف پذیر و جهانی است. هرکدام از این سه جهان مزایا و محدودیت های خود را دارند و مخاطب بسته به شرایط، نیاز و روحیه خود میان آنها جابه جا می شود، گاهی به دنبال عظمت و غرق شدن در سالن سینماست، گاهی به دنبال صمیمیت و راحتی تلویزیون و گاهی به دنبال آزادی و انتخاب بی پایان پلتفرم های آنلاین، و همین تنوع تجربه هاست که نشان می دهد فیلم نه تنها یک اثر هنری بلکه یک پدیده اجتماعی و فرهنگی است که در بسترهای مختلف معناهای متفاوتی می یابد و مخاطب در هر بستر با چهره ای تازه از آن روبه رو می شود.