الگوی توسعه صادرات خدمات فنی و مهندسی ترکیه

بر اساس آمار گمرک ایران در 10 ما نخست سال 1402 صادرات خدمات به طور کلی در حالی به 780 میلیون دلار رسیده که در سالهای قبل این آمار حدود 4 میلیارد دلار بوده است. به نظر در سال های آتی صادرات خدمات ایران و به خصوص خدمات فنی و مهندسی شرایطی این چنین را تجربه کند. چرا که ترکیه در سال گذشته 120 میلیارد صادرات خدمات و به طور مشخص 90 میلیارد دلار صادرات خدمات فنی و مهندسی داشته است. ترکیه از نظر تعداد شرکت های پیمانکاری در لیست 250 پیمانکار بین المللی در جهان، بعد از چین در جایگاه دوم قرار دارد. این کشور در 133 کشور بیش از 11 هزار پروژه را به سرانجام رسانید.

اما موفقیت ترکیه حاصل تلاش های همه جانبه سیاسی، دیپلماتیک، اقتصادی، رسانه ای و علمی نهادهای دولتی و خصوصی آن است. ترکیه از سال 2000 تا 2021 موفق شده است تا GDPخود را از 273میلیارد دلار به 802 میلیارد دلار برساند و میانگین رشد اقتصادی 5.5 درصدی را تجربه کند. بر اساس اسناد بالادستی چشم انداز اقتصادی ترکیه به این ترتیب قرار گرفت:

· قرار گرفتن در میان 10 اقتصاد برتر جهان

· افزایش صادرات ترکیه به 500 میلیارد دلار

· افزایش درآمد سرانه به 25000 دلار

· کاهش نرخ بیکاری به 5 درصد

· افزایش حجم تجارت خارجی به یک تریلیون دلار

· تبدیل کردن ترکیه به 5 کشور مقصد گردشگری جهان

· انتخاب 11 صنعت استراتژیک کشور

که تا به امروز تقریبا به تمامی برنامه کلان خود دست پیدا کرده است.

وزارت امورخارجه، وزارت بازرگانی، وزارت خزانه داری و آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه مهم ترین نقش را در دیپلماسی اقتصادی ترکیه ایفا می کنند. وزارت بازرگانی ترکیه که مسئول اعزام رایزنان بازرگانی به کشورهای هدف است، 179 رایزن را به 110 کشور اعزام کرد. این کشور موفق شد تا طی سال های 2003 تا 2021 بیش از 239 میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کند.

مجموع تجارت خارجی ترکیه با اتحادیه اروپا به عنوان شریک نخست تجاری آن، در سال بیش از 150 میلیارد دلار است که این شراکت قطعا بر کیفیت و کمیت اقتصاد ترکیه تاثیر می گذارد.

ترکیه در سال 1952 با حضور 125شرکت عمرانی در آنکارا اتحادیه پیمانکاران ترکیه را تاسیس کرد و در سال 1972 فعالیت برون مرزی خود را در لیبی آغاز کرد. در سال 2022 صادرات خدمات فنی و مهندسی این کشور به بیش از 90 میلیارد دلار رسید و در سال 2022 تنها در عراق حدود یک میلیارد و 654 میلیون دلار پروژه خدمات فنی و مهندسی را به سرانجام رساند. ترکیه به تفکیک در قزاقستان 280 پروژه، گرجستان 205 پروژه، ترکمنستان 987 پروژه و روسیه 1930 پروژه را اجرا کرده است. همچنین سهم پیمانکاران ترک در پروژه های مختلف اتحادیه اروپا حدود 25 درصد است و در خاورمیانه 19 درصد و آفریقا 12 درصد.

کشورهای هدف ترکیه غالبا کشورهای همسایه و آسیای میانه هستند، مانند روسیه، قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، آذربایجان، مجارستان، صربستان، رومانی و لهستان. نپال، عربستان و تانزانیا از کشورهایی هستند که به تازگی وارد کشورهای هدف ترکیه شدند. سهم ترکیه از کل بازار خدمات فنی و مهندسی جهان 5 درصد است و حجم کل پروژه های پیمان کاران ترک از زمان ورود به بازار بین الملل تاکنون بیش از 472 میلیارد دلار است.

شرکت CIMTASجزو شرکت های بزرگ خدمات فنی و مهندسی ترکیه است که 5 گروه خدمات و تولید تخصصی دارد و 50 سال در این زمینه فعالیت می کند. این شرکت در زمینه های نفت، گاز، نیرو، ساختمان و کشتی سازی فعال است و همچنین یک شرکت تولیدی و تجهیزات مهندسی در چین و در ترکیه 5000 کارمند و 300 مدیر دارد.

تانکرهای نفتی، سازه های فولادی، توربین های بادی و لوله و اتصالات جزو محصولات تولیدی این شرکت است. CIMTAS در 50 کشور جهان خدمات فنی و مهندسی داشته که تمامی محصولات و خدمات آن تحت استانداردهای اتحادیه اروپا است. برج ساعت مکه، مجتمع چند منظوره کانت سو در روسیه و پل شاخ طلایی استانبول از پروژه های شاخص CIMTAS است. این شرکت در کشورهای بلژیک، بلغارستان، پرتقال، هلند، یونان، آلمان، ایرلند، اسپانیا، سوئد، اوکراین، ژاپن و فرانسه برج های توربین با جوش اتوماتیک نصب کرده است.

شرکت ARUPاز دیگر شرکت های مهندسی ترکیه است که در سال 1982 تاسیس شده است و در 32 کشور جهان دفتر منطقه ای دارد مانند سنگاپور، هلند، ایتالیا، هند، استرالیا، ژاپن و نیوزلند و... . مشاوره، ساختمان، خدمات دیجیتال، محیط زیست، برنامه ریزی و مدیریت پروژه و سرمایه گذاری از جمله خدمات آن است. طرح توسعه فرودگاه استانبول، احداث فرودگاه جواهر چانگی سنگاپور، خط مترو الیزابت انگستان، پل دریایی هنگ کنگ، مجتمع علوم و مهندسی نورث ایسترن کانادا و مرکز فرهنگی سوژو چین از پروژه های شاخص این شرکت است.

اما ترکیه چطور به چنین موفقیتی دست پیدا کرده است؟ به نظر اصول اساسی مانند تصمیم گیری، برنامه ریزی، هماهنگی و تمرکز جزو دلایل موفقیت ترکیه در این زمینه است. بدیهی است که کشوری مانند ترکیه که در رتبه ذخایر گازی جایگاه 85 در جهان را دارد، اما درعین حال سومین کشور دارای واحدهای تبدیل گاز مایع به گاز شبکه در جهان است و همچنین تعداد شناورFSRM که دارای تاسیسات ذخیره سازی گاز است، یعنی این کشور برنامه ریزی دقیقی دارد و این دستاوردهای امروز ترکیه در زمینه های مختلف از جمله صادرات خدمات فنی و مهندسی حاصل سیاست هایی است که در دو دهه اخیر این کشور اتخاذ کرده است. قطعا بدون هماهنگی دستگاه دیپلماسی، ارکان دولت، بخش خصوصی و انجمن ها و سندیکاها، رسانه ها، دانشگاه و مراکز تحقیقاتی و سایر نهادهای تاثیرگذار ترکیه امکان صادرات 90 میلیارد دلار خدمات فنی و مهندسی در سال گذشته را نداشته است.

همچنین ترکیه در میان صنایع مختلف، 11 صنعت را به عنوان صنایع راهبردی هدف خود بر اساس رعایت اصل تمرکز و مزیت نسبی تعیین کرده است. همه کشورهایی که تصمیم گرفته اند توسعه پیدا کنند، این اصل را رعایت کرده اند. مانند ژاپن با متمرکز شدن در صنایع خودروسازی و صنایع الکترونیک و خانگی با برندهای هوندا، نیسان، میتسوبیشی، تویوتا، سوزوکی، پاناسونیک و توشیبا. یا کشور آلمان در زمینه خودرو و صنایع الکترونیک با برندهای بنز، بی ام و، گلف، بوش و زیمنس. در مثال دیگر کرده جنوبی که تمرکز خود را روی خورو و صنایع الکترونیک قرار داد و شرکت سامسونگ به تنهایی 17 درصد از تولید ناخالص ملی این کشور را دارد و در کنار آن ای جی، هیوندای و کیا.