ساز و کارهای توافق مشترک و تفاهم و آتش بس بین اسراییل و حزب الله لبنان با ابتکار ایران

"خشت اول چو نهد معمار کج، تا ثریا می رود دیوار کج"

پزشکیان در روز دوم ریاست جمهوری اش تهدیدات علیه اسراییل را آغاز نمود و در روزهای نخست ریاست جمهوری اش اسراییل را به تبعات سنگین مقابله با لبنان تهدید نمود و اعلام نمود که حمله احتمالی اسراییل به لبنان تبعات سنگینی را برای اسراییل به همراه خواهد داشت. در این گفتگو پزشکیان هیچ اشاره ای به امکان حل و فصل منازعات حزب الله لبنان و اسراییل و دستیابی به یک توافق و آتش بس به ابتکار ایران ننمود. و به نظر می رسد که رویکرد تهاجمی و ادبیات مقابله جویانه ی پزشکیان در قبال اسراییل در سیاست خارجی، چشم انداز روشنی را از موفقیت دستگاه دیپلماسی دولت چهاردهم ترسیم نمی نماید و نوید دهنده ی آغاز مناسبی برای دستگاه سیاست خارجی وی نیست. "چرا که خشت اول چو نهد معمار کج، تا ثریا می رود دیوار کج." توافق ها و تفاهم ها در عرصه ی سیاست خارجی و منازعات بین المللی، به عنوان ابزاری ضروری برای کاهش تنش ها و رفع خصومت ها و ایجاد ثبات شناخته می شوند. در زمینه درگیری های اسراییل و حزب الله لبنان، باید تلاش هایی برای ایجاد آتش بس و توافق صورت گیرد که با پشتیبانی قدرت های منطقه ای و بین المللی و از جمله ایران همراه گردد. یکی از این قدرت ها، ایران است که به عنوان حامی اصلی حزب الله لبنان شناخته می شود.

درگیری ها میان اسراییل و حزب الله به چندین دهه قبل برمی گردد و ریشه در مسایل تاریخی، ملی، و مذهبی و بیشتر ایدئولوژیک دارد. این درگیری ها موجب تهدیدات و خطراتی برای امنیت و ثبات منطقه خاورمیانه و نیز در سطح ملی شده اند. سیاست های تهاجمی علیه یکدیگر و همچنین حملات نظامی در این زمینه، به تنش ها دامن زده است. 

ایران و نیروهای نظامی آن به عنوان یک بازیگر کلیدی و پرنفوذ در تامین مالی، تسلیحاتی و آموزشی حزب الله، نقش مهمی در تداوم این درگیری ها ایفا کرده است. با این حال، ایران همچنین می تواند به عنوان عاملی برای ایجاد آتش بس و تفاهم مورد استفاده قرار گیرد. در این راستا، دیپلماسی ایران می تواند به بهبود روابط و کاهش تنش ها فی مابین اسراییل و حزب الله لبنان و دستیابی به اصول یک بازی جدید در یک زمین بازی نو کمک کند. 

از جمله ساز و کارهای پیشنهادی برای آتش بس و توافق، می توان به موارد زیر اشاره نمود:

الف.) دیپلماسی فراگیر و چندجانبه

ایران می تواند با دعوت از سایر بازیگران و کشورهای تاثیرگذار منطقه ای و فرامنطقه ای، نظیر امریکا و بریتانیا و اتحادیه اروپا و روسیه و چین، یک مذاکرات چندجانبه و فراگیر را ترتیب دهد. این مذاکرات می توانند به فرایندهای گفت وگوی مستقیم و سازنده میان اسراییل و حزب الله کمک کنند و یک بستر مناسب برای دستیابی به توافقات پایدار فراهم کنند. 

ب.) دسترسی به برخی توافقات موقت

توافقات موقت و محدود می توانند نخستین گام برای ایجاد آتش بس باشند. این توافقات می توانند شامل توقف کامل حملات هوایی و زمینی دو طرف و تضمین امنیت و سلامت دو طرف و دوری از مخاصمه و منازعه علیه دیگری باشد و یا همچنین مصونیت نقاط غیرنظامی و مناطق حایل صلح باشند. 

ج.) تامین امنیت مشترک

تضمین امنیت برای هر دو طرف در این توافقات، اهمیت بالایی دارد. ایران می تواند در این زمینه همکاری کند و به نهادهای بین المللی مانند سازمان ملل متحد کمک کند تا نظارت های لازم بر روی این توافقات را انجام دهند. 

چالش ها و موانع

با وجود این ساز و کارها، چالش ها و موانع زیادی وجود دارد. سال ها ریشه دوانیدن و نهادینه شدن مخاصمه و عدم اعتماد متقابل بین اسراییل و حزب الله لبنان و ایران و همچنین القائات و تاثیرات منفی افراد و گروه های مخالف صلح، می تواند مانع از حصول توافق شود. همچنین، عدم حمایت های لازم بین المللی و فشارها از جانب قدرت های بزرگ ممکن است بر روند مذاکرات تاثیر منفی بگذارد. 

نتیجه گیری

در نهایت، هرچند که بسترها و زمینه های تنش و روند جنگ و درگیری همچنان وجود دارد، اما با استفاده از ابزارها و کارهای حقوقی، مسالمت آمیز و دیپلماتیک، ایران می تواند نقش مهمی در ایجاد آتش بس و توافق مشترک میان اسراییل و حزب الله ایفا کند. این فرایند نیازمند همکاری و اراده معطوف به نتیجه ی طرفین مخاصمه و میانجی گر، احترام به استانداردهای حقوق بشری، و توجه به نیازهای مبرم مردم متاثر و خسته از جنگ و درگیری است، که تشنه ی دوستی و آشتی و توافق مشترک طرفین منازعه هستند.

نگارش: بنیامین صادقی (پژوهشگر و مشاور صلح و حل و فصل مخاصمات و میانجی گری بین المللی)

29 جولای 2024