اولویت رفع تخاصم بر مدیریت تخاصم و نقدی بر مواضع عباس عراقچی گزینه پیشنهادی وزارت خارجه در دولت چهاردهم ایران

عباس عراقچی دبیر شورای راهبردی وزارت خارجه و گزینه پیشنهادی دولت چهاردهم پزشکیان برای کسب رای اعتماد در مجلس، در بیان سخنان و برنامه های خود جهت کسب رای اعتماد خطاب به نمایندگان مجلس بیان نمود که هدف وی در صورت تصدی ریاست این کرسی در  وزارت خارجه، این خواهد بود که به جای "رفع مخاصمات و منازعات" با امریکا، آنها را "مدیریت" نماید. و از آن جایی که شخص وزیر جایگاهی ویژه و کم نظیر در هدایت دستگاه دیپلماسی و بهبود روابط ایران و سایر کشورها دارد، چنین به نظر می رسد که چشم انداز روشن و اراده ای معطوف به حل و فصل مسالمت آمیز منازعات ایران در قبال امریکا و اسراییل در صورت کسب رای اعتماد عراقچی، وجود نخواهد داشت و وی تلاش خواهد نمود که به جای تلاش در راستای حل و فصل بنیادین مخاصمات ایران در قبال امریکا و اسراییل، و رسیدن به یک توافق جامع و بنیادین صلح با این کشورها، بیشتر تلاش نماید که روند منازعات از سطح خاصی که امنیت و بقای حاکمیت را تهدید جدی نماید، عبور ننماید. و لزوما در مسیر رفع کامل تنش ها و منازعات، گام هایی برداشته نگردد.


در ضرورت و برتری رفع تخاصم بر مدیریت تخاصم می توان به نکات متعددی اشاره نمود و از جمله:

در جامعه جهانی، تخاصم و تعارض پدیده ای رایج و گاه طبیعی و ناگزیر است. اما روش هایی که برای رفع و از بین بردن این تعارضات انتخاب می شود، می تواند تاثیر بسزایی بر سلامت سیاسی و امنیتی و اجتماعی، روانی و اقتصادی جامعه و شهروندانش و حاکمیت ها داشته باشد. یکی از روش های موثر در این زمینه، رفع کامل تخاصم است که در مقایسه با مدیریت تخاصم، مزایای زیادی دارد.

۱. تعریف و تفاوت ها

رفع تخاصم به معنای حل و فصل ریشه ای و بنیادین مسایل بین کشورهای دارای تعارض و گره گشایی معطوف به حل مساله از تعارضات است، در حالی که مدیریت تخاصم بیشتر به مدیریت شدت تنش و گاه کنترل سطح تنش متمرکز است و ضرورتا در مسیر کاهش تنش حرکت ملموسی صورت نمی پذیرد. در رفع تخاصم، تلاش می شود تا به علل اصلی تعارض پرداخته شود و رابطه ها بهبود یابد، در حالی که در مدیریت تخاصم، ممکن است فقط به صورت موقتی و مبتنی بر منفعت مقطعی و نیاز آنی، به حل مشکلات پرداخته شود و بر حل ریشه ای مشکل و بحران تمرکز نمی گردد.


۲. مزایای رفع تخاصم

رفع تخاصم موجب ارتقای روابط بین کشورهای دارای مخاصمه و از جمله ایران در قبال امریکا و اسراییل می شود. این امر باعث می شود تا کشورها به جای درگیر شدن در تعارضات، به همکاری و هم افزایی و همبستگی تشویق شوند. با حل ریشه ای مشکلات، نه تنها نگرانی ها و تنش ها کاهش می یابد بلکه اعتماد دوباره بین کشورهای دارای منازعه شکل می گیرد.


۳. پیشگیری از بازگشت تخاصم

رفع تخاصم به معنی ایجاد شرایطی است که از ایجاد دوباره تعارض جلوگیری می کند. با شناسایی و حل ریشه ای مشکلات، فرآیندهایی طراحی می شود که مانع از بروز مجدد تعارضات می شود. در مدیریت تخاصم، غالبا مشکلات مجددا بروز و رشد می کنند و این امر می تواند هزینه های بیشتری به همراه داشته باشد و ایران نمی تواند به شکل کامل از چرخه ی خشونت و جنگ و تحریم و فشار رهایی یابد.


۴. بهبود فضای ملی و بین المللی

رفع تخاصم به تقویت حس همبستگی و باهمبودگی در سطوح ملی و بین المللی می انجامد. در جامعه ای جهانی، که تخاصمات آن به درستی حل شده است، به فضایی دوستانه تر تبدیل می شود. این مساله موجب افزایش مشارکت ملی و منطقه ای و جهانی، احساس تعلق و رضایت خاطر در میان کشورها می شود.


۵. افزایش بهره وری و خلاقیت

در محیط هایی که تخاصمات حل شده اند، کشورها و افراد بیشتر تمایل به همکاری و ایده پردازی دارند. این بهبود روابط باعث افزایش خلاقیت و نوآوری می شود، چرا که دولت و ملت ها می توانند آزادانه افکار و ایده های خود را بیان کنند بدون آن که از عواقب منفی، ترس داشته باشند.

۶. تاثیرات اقتصادی

از نظر اقتصادی، رفع تخاصم می تواند در کاهش هزینه ها و افزایش بهره وری، نقش مهمی ایفا کند. مدیریت تخاصم معمولا هزینه های بالایی را به جامعه تحمیل می کند، از جمله هزینه های عینی و قانونی. رفع تخاصم کامل، در درازمدت به صرفه جویی در این هزینه ها منجر می شود.

۷. نتیجه گیری

در نهایت می توان گفت که رفع تخاصم یک رویکرد جامع تر و موثرتر و پایدارتر نسبت به مدیریت تخاصم است. با تمرکز بر حل ریشه ای مسایل و تقویت روابط، جوامع می توانند فضای سالم تری را ایجاد کنند و در آن، شهروندان با آسودگی و رفاه بیشتری زندگی کنند.

برای دستیابی به این اهداف، لازم است که رهبران و مردم و مسوولان به اهمیت رفع تخاصم توجه بیشتری داشته و از آن حمایت جدی کنند و وزیر خارجه ی بعدی ایران، فارغ از آن که چه کسی انتخاب گردد، به شکل جدی از رفع مخاصمات ایران در قبال امریکا و اسراییل به شکل ریشه ای حمایت نماید.



نگارش: بنیامین صادقی (پژوهشگر و مشاور صلح و حل و فصل منازعات و میانجی گری بین المللی)
20 آگوست 2024
Bensad5800@gmail.com