لایحه دفاعی چیست؟
لایحه دفاعی یکی از ابزارهایی است که برای دفاع از حق در دادگاه مورد استفاده قرار می گیرد. حق دفاع یکی از حقوق قانونی و بنیادین افراد است که به رسمیت شناخته شده است. همچنین احقاق حق نیز از اموری است که افراد می توانند از آن در دادگاه ها استفاده کنند. در مسیر احقاق حق و یا دفاع از خویش، قانون گذار راه هایی را در اختیار اشخاص گذاشته است که باید به بهترین نحو از آن استفاده کرد.
نگارش لایحه یکی از این روش ها است که در این مقاله قصد داریم به آن بپردازیم. البته لایحه در جای دیگری نیز کاربرد دارد و آن جایی است که دولت قوانینی را که نیاز دارد به مجلس ببرد تا مجلس آنها را تصویب کند. این متن را در اصطلاح لایحه گویند که از موضوع بحث ما در این مقاله خارج است. پس برای بررسی لایحه دفاعیه با ما در این مقاله همراه باشید.
لایحه دفاعی چیست؟
لایحه دفاعی در واقع نوشته ای است که طرفین دعوا اعم از خواهان یا خوانده تا قبل از ختم دادرسی، در آن مطالبی را که در دفاع از خود لازم می دانند به صورت مکتوب در اختیار دادگاه می گذارند تا قاضی دادگاه در هنگام انشاء رای، با توجه به آن مطالب مبادرت به صدور رای کند.
تفاوت لایحه با دادخواست
دادخواست در واقع برگه ای است که به صورت فرم چاپی موجود است و دارای بندها و قسمت های مختلفی است که باید بر اساس قانون تکمیل گردد. دادخواست در واقع شروع کننده دعوا بر علیه خوانده بوده و صرفا توسط خواهان دعوا تکمیل می شود. بر هر یک از موارد مندرج در دادخواست اثراتی مترتب است که قانون آن را مشخص کرده است.
اما لایحه با دادخواست تفاوت دارد. هم خواهان و هم خوانده می توانند اقدام به دادن لایحه کنند، اما دادن لایحه برخلاف دادخواست که دعوا تنها با تقدیم آن در دادگاه شروع خواهد شد، امری الزامی نیست. همچنین لایحه برخلاف دادخواست نیاز به فرم چاپی مخصوص ندارد. لایحه دارای بخش های مختلف نیست و صرفا مواردی است که شخص می خواهد به اطلاع دادگاه برساند.
لایحه چه اهمیتی در دعاوی قانونی دارد؟
اما اهمیت لایحه در چیست؟ با توجه به وضعیت فعلی دادگاه ها و حجم و تراکم کاری بالای قضات، معمولا جلسات دادرسی به صورت فشرده برگزار می شوند. همچنین ممکن است فرد در هنگام توضیحات شفاهی به دلیل شرایط و جو دادگاه، دچار اشتباه شده و یا مطالب را کامل بیان نکند. اما در نگارش لایحه دفاعی به صورت مکتوب، هیچکدام از این مسائل وجود ندارد. فرد می تواند با آرامش و با فراغ بال تمام مطالبی را که در دفاع از خود لازم می داند، مستند و مستدل و به طور کامل برای قاضی توضیح دهد.
همچنین گاهی ممکن است در ثبت اظهارات شفاهی افراد در دادگاه سهو قلم رخ داده و یا اظهارات طرفین به صورت کامل ثبت نگردد. بنابراین هنگامی که قاضی می خواهد اقدام به انشاء رای کند، با خواندن متن لایحه دفاعی، حتما رایی عادلانه و مطابق با واقع صادر خواهد کرد و احقاق حق به شکلی دقیق تر رخ خواهد داد.
البته گاهی نیز ممکن است به دلایل موجه قانونی، فرد یا وکیل او امکان حضور در جلسه دادرسی را نداشته باشند. در این حالت نیز افراد می توانند با ارسال لایحه اقدام به دفاع متناسب از خویش کند.
نحوه تنظیم لایحه دفاعی
در تنظیم لایحه باید به نکاتی دقت کرد که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:
- بهتر است در ابتدا اشاره مختصری به روندی که منجر به ایجاد دعوا شده است کنیم تا قاضی در برخورد با پرونده از سردرگمی احتمالی رها گردد.
- نگارنده حتما به سمت خود اشاره کرده و مشخصات دقیق پرونده را ذکر کند.
- موارد دفاع با ترتیب و شماره گذاری به صورت مرتب و به دور از به هم ریختگی و پراکنده گویی بیان شود.
- دفاعیات در دو بخش دفاعیات شکلی و دفاعیات ماهوی، به ترتیب و با تفکیک بیان گردد.
- در متن لایحه حرمت دادگاه و طرف دعوا حفظ شده و از پرداختن به حواشی خودداری شود.
- لایحه به دور از موارد اضافی و غیرمرتبط نگاشته شده و از ذکر جزییات بیش از اندازه و اموری که بر رای دادگاه اثر ندارند، خودداری شود.
- در حد امکان سعی شود در متن لایحه مستندات قانونی و غیر آن مانند قرارداد یا سایر ادله ذکر شود.
- سعی شود استدلالات به صورت صریح و روشن و به دور از اضافه گویی باشد.
- حتما از ادبیات روان فارسی استفاده شود و متن بدون غلط نگارشی و املایی باشد. همچنین نباید از واژگان نامانوس در نگارش لایحه استفاده شود.
- درصورتی که فرد درخواست یا خواسته ای مانند ارجاع امر به کارشناس و امثال آن را دارد، به صورت صریح آن را بیان کند.
در پایان باید گفت که نگارش یک لایحه دفاعی قوی، امری کاملا تخصصی است که تنها از افراد خبره و آگاه به مسائل حقوقی برمی آید. بنابراین حتما توصیه می شود نگارش لایحه دفاعیه را به وکلا یا مشاوران متبحر در این کار بسپارید.
ضرورت تنظیم لایحه در دادگاه
همانگونه که بیان شد، گرچه تنظیم لایحه از دید قانون ضروری نیست، اما نگارش یک لایحه قوی و مستند و مستدل در پرونده، اثر بسیار زیادی بر رای قاضی دادگاه دارد. در موارد بسیار زیادی دیده شده است که گرچه در جلسه دادرسی، وکیل یا خود شخص دفاع موثر و قابل توجهی نکرده است، اما با ارائه لایحه ای محکم و مبتنی بر قانون، رای دادگاه به نفع شخص صادر گشته است. بنابراین بهتر است شما نیز اثر لایحه را دست کم نگیرید.
زمان ارائه لایحه به دادگاه
زمان ارائه لایحه به دادگاه، تا پایان ختم دادرسی است. این امر در حال حاضر از طریق ثبت در سامانه عدل ایران ممکن است و نیاز به مراجعه حضوری ندارد. در عمل گاهی پس از ختم دادرسی و قبل از صدور حکم نیز قاضی لایحه تکمیلی فرد را قبول و ثبت می کند. البته قاضی در صدور حکم ملزم به توجه به چنین لایحه ای نخواهد بود.