ضرورتهای پیشنهاد برنامه آبادانی و پیشرفت منظومه های روستایی

ضرورتهای پیشنهاد برنامه آبادانی و پیشرفت منظومه های روستایی

طراحی چارچوب مفهومی هر ایده علمی مهمترین پشتوانه آن است. چراکه، جهت گیری مفهومی می تواند مجموعه اقدامات عملی را جهت داده، زمینه را برای تحقق دستاوردها و اثرات مطلوب (بسته به قدرت پایه های مفهومی) آن ایده فراهم سازد. در طراحی چارچوب مفهومی طرح منظومه ها، تلاش شد متناسب با تحولات نظری رخ داده، وضعیت روستاهای کشور و جهت گیریهای سیاستی دولت، تجربه های ارزشمند سازمانها و نهادها بویژه بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و جهاد کشاورزی به ترتیب در تهیه طرح های ساماندهی فضا و سکونتگاههای روستایی و ساماندهی اجتماعی- اقتصادی اجتماعات محلی و نهایتا، دانش و تجربه خبرگان دانشگاهی، پژوهشگران آزاد و کارشناسان دستگاههای اجرایی استفاده کرده است. در فرایند طراحی، همواره تلاش بر این بوده است تا با نگاهی ترکیبی مفاهیم نظری از رویکردهای هنجاری توسعه و برنامه ریزی توسعه جدید (که به رویکردهای جایگزین در ادبیات توسعه شناخته می شوند) که در یک بستر گفتمانی قرار می گیرند، بهره گرفته شود. نکته کلیدی در این زمینه، دوری از نگاه ایدئولوژیک به چارچوب مفهومی و انعطاف پذیری در بسط آن متناسب با تجربه های عملی و تحولات گفتمانی است. با این توضیح، در اینجا تلاش شده ضرورتهای پیشنهاد این برنامه، بنیان های نظری و تجربی و چارچوب مفهومی برآمده از آن که مبنای ارایه «برنامه آبادانی و پیشرفت منظومه روستایی»، قرار گرفته است؛ تشریح می شود.

1- ضرورتهای پیشنهاد برنامه

پیشنهاد برنامه آبادانی و پیشرفت منظومه های روستایی متاثر از ضرورتهای بود که مهمترین آنها به شرح زیر است:

- مسایل کلیدی روستاهای کشور؛

روستاهای کشور در ابعاد مختلف با مسایل کلیدی مواجه هستند. تخریب محیط زیست، کاهش منابع آبی، ساختار اقتصادی محلی ضعیف و فقدان تکمیل کنندگی عملکردی، رویکرد نقطه ای در برنامه ریزی روستاها از جمله این مسایل هستند که زمینه ساز ناپایداری سرزمینی شده است؛

- نقش روستا در توسعه ملی؛

تولید 5/93 درصدی محصولات کشاورزی، سهم 26 درصدی از ارزش افزوده بخش های مختلف اقتصادی، سهم 30 درصدی شاغلین بعنوان منابع و سرمایه های انسانی روستاهای کشور در کنار نقش پذیری روستاییان در حفاظت از منابع نقطه ای و پراکنده جایگاه مهمی را روستاها در توسعه ملی داده است.

- سیاست های کلان فرادست نیازمند عملیاتی سازی در سطح منظومه ها؛

بهره وری اقتصادی با تقویت تولید، توانمندسازی نیروی کار محلی، تقویت رقابت پذیری اقتصاد و بستر رقابت بین مناطق درونی کشور، توسعه خوشه های کسب و کار روستایی و نواحی صنعتی از طریق احداث و توسعه بنگاه های اقتصادی رقابت پذیر و صادرات گرا به کمک بخش های خصوصی و تعاونی، آموزش روستائیان و عشایر به عنوان عناصر پیشرو و تسهیل گر در زمینه برنامه ریزی محلی توسعه فعالیت های اقتصادی و برنامه های فرهنگی، بهبود خدمات رسانی، جلب مشارکت های مردمی و نظارت بر اثربخشی طرح های دستگاه های اجرایی و ... مهمترین سیاستهای کلان کشور است که نیازمند عملیاتی سازی در مقیاس منظومه ای است.

- تحولات نظری-مفهومی حوزه برنامه ریزی توسعه؛

تحولات گفتمانی در حوزه برنامه ریزی توسعه بویژه برنامه فضایی(یا آمایشی) بر اصول محتوایی و رویه ای تاکید دارد که توجه به آنها (البته با رویکرد بومی سازی) می تواند به رفع و یا تعدیل مسایل و چالشهای روستایی کشور کمک نماید.

- جهت گیری مفهومی طرح ساماندهی فضا و سکونتگاههای روستایی؛

طرح ساماندهی فضا و سکونتگاههای روستایی که متاثر از مسایل روستاهای کشور در دهه 70 تعریف شد، جهت گیری مفهومی آن بر انتظام فضایی (آرایش مکانی-فضایی) صرف تاکید داشت. این در حالی است که با تحول گفتمانی دهه 1990 (توجه به برنامه ریزی فضایی راهبردی) نگاه به مفهوم انتظام فضایی تغییر کرد. این وضعیت سبب شد تا برای بسط مفهومی طرح مزبور در قالب جدید تلاش شود.