کنش دینی در پدیدارشناسی دین ماکس شلر

فلسفه دین ماکس شلر در واقع پدیدارشناسی ذات نگر دین است. محور مباحث او درباره دین مفهومی تحت عنوان کنش دینی است، که شلر آن را نوعی دادگی معرفی می کند، که در آن امر الوهی/قدسی داده می شود. او معتقد است شخص در کنش دینی با خدا ارتباط برقرار می کند، و تجربه این ارتباط منحصربه فرد و تحویل ناپذیر است. این کنش بداهتی دارد که متفاوت با بداهت مورد نظر در منطق است و از شهود پدیدارشناسانه مایه می گیرد. از نظر شلر، کنش دینی بعدی بنیادین و ذاتی از ابعاد وجودی انسان است. او سه مشخصه ذاتی کنش دینی را برمی شمرد، که مختص به این کنش هستند، و عبارت اند از فراروی از جهان، پر شدن با امر الوهی، و لزوم پذیرش از جانب امر الوهی. به این منظور، ابتدا نگاهی به شناخت شهودی و نقش عاطفه در آن از نظر شلر می اندازیم. آنگاه پس از تبیین مفهوم کنش دینی و دادگی امر الوهی و مشخصات آن از نظر شلر، با بررسی و ارزیابی ویژگی های طرح شده کنش دینی، به چند اشکال می رسیم: ارتباط کنش دینی با خدا - به مفهوم ادیان ابراهیمی و غیرابراهیمی - وضوح ندارد؛ ویژگی فراروی از جهان نیز مستلزم پذیرش پیشینی فراجهان است؛ و روش شلر در تعیین بعد بنیادی انسان با وظیفه پدیدارشناسی فاصله ای پرناشدنی دارد.

Keywords:

ماکس شلر , پدیدارشناسی , کنش دینی , مکاشفه , امر الوهی , دادگی