فایلوژنی گاوماهیان زیرخانواده Oxudercinae با تاکید بر موقعیت گل خورک والتونی، Periophthalmus waltoni Koumans, 1941و مقایسه بین جمعیتی آن با استفاده از روش ریخت سنجی هندسی )Geometric Morphometrics)

خانواده گاوماهیان با بیش از 1700 گونه یکی از بزرگترین خانواده های ماهیان محسوب می گردد که دارای پراکنش جهانی بوده ودرعین حال بررسی روابط فیلوژنتیکی آنها به ویژه در سطح زیرخانواده همواره مدنظر بوده است. تکثیر و تعیین توالی نوکلئوتیدهایژن میتوکندریایی سیتوکروم 13b نمونه از گل خورک والتونی Periophthalmus waltoni برای اولین بار، این امکان را فراهم آورد تا نخستین بار موقعیت فیلوژنتیکی این گونه بومی خلیج فارس و دریای عمان نسبت به سایر گونه ها و جنس های زیرخانوادهOxudercinae مشخص شود. بررسی توپولوژی درخت حاصل از Maximun Likelihood و فواصل ژنتیکی محاسبه شده نشان داد که P. waltoni قرابت نزدیکی با گونه Periophthalmus barbarus از سواحل غربی قاره آفریقا قرار دارد. به نظر می رسد که هر دو گونه P. waltoni و P. barbarus از بازماندگان فون دریای تتیس باشند. مطالعات انجام شده، بر اساس صفات مورفولوژیکی زیرخانواده Oxudercinae را به دو قبیله Periophthalmini و Oxudercini تقسیم کرده است و نزدیکترین خویشاوند این زیرخانواده را زیرخانواده Amblyopinae معرفی میکند. دادههای مولکولی مربوط به ژن های میتوکندریایی Cytb و D-loop، تقسیم بندی زیرخانواده Oxudercinae را به دو قبیله نامعتبر و همچنین دو زیرخانواده ذکر شده را تک نیا نمی داند. قابل ذکر است که در چندین مورد، فاصله ژنتیکی بین دو جنس از دو قبیله مختلف کمتر از فاصله ژنتیکی بین دو جنس متعلق به یک قبیله یکسان می باشد. در مطالعه حاضر، برون گروه از Amblyopinae انتخاب شد ولی فواصل ژنتیکی نشان داد که Amblyopinae درونOxudercinae قرار گرفته است و نمی توان آنها را تاکسون های خواهری در نظر گرفت. افزایش مطالعات مولکولی روی تاکسون های دو زیرخانواده Oxudercinae و Amblyopinae به مشخص شدن موقعیت تاکسونومیکی اعضای این دو زیرخانواده و ادغام احتمالی آنها کمک خواهد کرد. در روش ریخت سنجی هندسی (Geometric morphometrics)، چهار جمعیت گل خورک والتونیجمع آوری شده از مناطق گواتر (41)، جاسک (35)، حله (46) و ماهشهر (37) با استفاده از 17 لندمارک مورد مقایسه قرار گرفتند.ریخت سنجی هندسی جمعیت های مختلف را به میزان بیش از 90 % جدا نمود ولی جدایی نرها و ماده ها از نظر آماری معنی دار نبود.قابل ذکر است که دو ایستگاه اول در دریای عمان و دو ایستگاه دوم در خلیج فارس قرار گرفته اند و تفاوت های ریختی موجود بینجمعیت ها احتمالا با شوری و دمای این ایستگاه ها ارتباط معنی داری دارد. در آینده بسیار نزدیک، مطالعات مولکولی بر مبنای ژن هایCytb و D-loop مشخص خواهد کرد که آیا تفاوت های ریختی مبنای ژنتیکی دارد یا بر اثر تاثیر متغیرهای فیزیکوشیمیایی خلیج فارس و دریای عمان به وجود می آیند.

Keywords:

, Periophthalmus waltoni , ریخت سنجی هندسی , سیتوکروم B , خلیج فارس و دریای عمان