ضوابط و ملاک های علمی شرایط عمومی بیمه نامه عمر و ارایه پیشنهادهای اصلاحی

صاحب اثر: پژوهشکده بیمه
نوع محتوی: طرح پژوهشی
Language: Persian
Document ID: R-1047623
Publish: 6 January 2019
View: 615
Pages: 379
Publish Year:

نسخه کامل Research منتشر نشده است و در دسترس نیست.

  • من نویسنده این مقاله هستم

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این Research:

Abstract:

در شرایطی که بیش از 20 شرکت بیمه ای به ارایه محصولات متنوع بیمه ای در زمینه اشخاص مبادرت می نمایند، بررسی شکلی و محتوایی اسناد بیمه ای مرتبط، اهمیت ویژه ای یافته و تمرکز بر شرایط عمومی بیمه نامه های اشخاص به طور کلی و بیمه نامه های عمر به طور خاص، به منظور ایجاد انسجام لازم میان این فعالیت ها ضرورت می یابد. به تبع چنین وضعیتی، رعایت ضوابط و ملاک های علمی در تدوین شرایط عمومی بیمه نامه های عمر نقش اساسی را ایفا نموده و زمینه نظارت کاراتر نهاد ناظر را فراهم می آورد.

به طور کلی قوانین و اصول خاصی بر قراردادهای بیمه ای حاکم است. این اصول و ضوابط نقش به سزایی در تحکیم روابط بین بیمه گران و بیمه گذاران داشته و نقش توسعه ای در بهبود بیمه نامه ها و تسهیل مناسبات بازرگانی و اقتصادی ایفا می نماید.

هر قرارداد بیمه شامل چهار رکن است که توجه به این ارکان در اعلام شرایط قرارداد بسیار حایز اهمیت است. ارکان بیمه نامه عمر عبارتند از: بیمه گذار، بیمه شده، ذینفع و موضوع بیمه که می بایست به صراحت تعریف گردد.

بیمه گذار  در بیمه عمر کسی است که حق بیمه ها را می پردازد. به همین دلیل است که او از دو حق اصلی برخوردار می باشد: انتخاب استفاده کننده و حق بازخرید. بیمه گذاری مشترک نیز می تواند ممکن باشد. در این صورت یک یا چند نفر به طور دسته جمعی اقدام به خرید یک قرارداد می نمایند.

رکن دوم،  بیمه شده  می باشد که عبارت است از کسی که فوت یا حیات وی موضوع بیمه بوده و تعیین حق بیمه و تنظیم قرارداد با توجه به سن، وضعیت سلامتی و نوع فعالیت وی انجام می گیرد. این امکان وجود دارد که بیمه گذار و بیمه شده فرد واحدی باشد. لیکن هنگامی که بیمه برای شخص ثالثی خریداری می شود، بیمه گذار و بیمه شده می تواند از هم منفک باشد.

 سومین رکن این بیمه نامه،  استفاده کننده  از قرارداد بیمه می باشد. استفاده کننده فردی است که از سوی بیمه گذار تعیین گردیده و سرمایه ی فوت یا مستمری را در صورت تحقق ریسک دریافت می کند. چنین فردی نیاز به شناخته شدن و یا احضار در زمان خرید بیمه نامه ندارد.

در نهایت رکن چهارم  مورد بیمه  می باشد که در واقع همان موضوع بیمه است که قرارداد بیمه برای آن ایجاد شده است. در واقع پوشش بیمه ای برای جبران زیان ناشی از تحقق آن خطر بوجود آمده است. [1]

هدف نهایی طرح حاضر، دستیابی به یک مجموعه شرایط عمومی استاندارد برای بیمه های عمر و سرمایه گذاری بوده است که در این رابطه از متون حقوقی مرتبط با موضوع، مطالعه شرایط عمومی بیمه های عمر 16 شرکت داخلی و 20 شرکت خارجی و برگزاری جلسات متعدد با مدیران بیمه های عمر شرکت های مختلف، کارگزاران و نمایندگان شرکت‎های بیمه بهره گرفته شده است. ترکیب منابع مورد اشاره به صورت " شرایط عمومی بیمه های عمر  و سرمایه گذاری " ارایه گردیده است که در واقع محصول نهایی تحقیق محسوب می گردد و در آن به ویژگی های حقوقی شرایط عمومی، منافع بیمه گران، دفاع از حقوق بیمه گذاران، حفظ اعتدال در روابط حقوقی بیمه گر و بیمه گذار و نیز ارایه نوآوری با الهام گرفتن از شرایط عمومی بیمه های عمر شرکت های فعال در کشورهای توسعه یافته و انطباق آن با وضعیت موجود توجه گردیده است.

پیش گفتار Research

در شرایطی که بیش از 20 شرکت بیمه ای به ارایه محصولات متنوع بیمه ای در زمینه اشخاص مبادرت می نمایند، بررسی شکلی و محتوایی اسناد بیمه ای مرتبط، اهمیت ویژه ای یافته و تمرکز بر شرایط عمومی بیمه نامه های اشخاص به طور کلی و بیمه نامه های عمر به طور خاص، به منظور ایجاد انسجام لازم میان این فعالیت ها ضرورت می یابد. به تبع چنین وضعیتی، رعایت ضوابط و ملاک های علمی در تدوین شرایط عمومی بیمه نامه های عمر نقش اساسی را ایفا نموده و زمینه نظارت کاراتر نهاد ناظر را فراهم می آورد.

به طور کلی قوانین و اصول خاصی بر قراردادهای بیمه ای حاکم است. این اصول و ضوابط نقش به سزایی در تحکیم روابط بین بیمه گران و بیمه گذاران داشته و نقش توسعه ای در بهبود بیمه نامه ها و تسهیل مناسبات بازرگانی و اقتصادی ایفا می نماید.

هر قرارداد بیمه شامل چهار رکن است که توجه به این ارکان در اعلام شرایط قرارداد بسیار حایز اهمیت است. ارکان بیمه نامه عمر عبارتند از: بیمه گذار، بیمه شده، ذینفع و موضوع بیمه که می بایست به صراحت تعریف گردد.

بیمه گذار  در بیمه عمر کسی است که حق بیمه ها را می پردازد. به همین دلیل است که او از دو حق اصلی برخوردار می باشد: انتخاب استفاده کننده و حق بازخرید. بیمه گذاری مشترک نیز می تواند ممکن باشد. در این صورت یک یا چند نفر به طور دسته جمعی اقدام به خرید یک قرارداد می نمایند.

رکن دوم،  بیمه شده  می باشد که عبارت است از کسی که فوت یا حیات وی موضوع بیمه بوده و تعیین حق بیمه و تنظیم قرارداد با توجه به سن، وضعیت سلامتی و نوع فعالیت وی انجام می گیرد. این امکان وجود دارد که بیمه گذار و بیمه شده فرد واحدی باشد. لیکن هنگامی که بیمه برای شخص ثالثی خریداری می شود، بیمه گذار و بیمه شده می تواند از هم منفک باشد.

 سومین رکن این بیمه نامه،  استفاده کننده  از قرارداد بیمه می باشد. استفاده کننده فردی است که از سوی بیمه گذار تعیین گردیده و سرمایه ی فوت یا مستمری را در صورت تحقق ریسک دریافت می کند. چنین فردی نیاز به شناخته شدن و یا احضار در زمان خرید بیمه نامه ندارد.

در نهایت رکن چهارم  مورد بیمه  می باشد که در واقع همان موضوع بیمه است که قرارداد بیمه برای آن ایجاد شده است. در واقع پوشش بیمه ای برای جبران زیان ناشی از تحقق آن خطر بوجود آمده است. [1]

هدف نهایی طرح حاضر، دستیابی به یک مجموعه شرایط عمومی استاندارد برای بیمه های عمر و سرمایه گذاری بوده است که در این رابطه از متون حقوقی مرتبط با موضوع، مطالعه شرایط عمومی بیمه های عمر 16 شرکت داخلی و 20 شرکت خارجی و برگزاری جلسات متعدد با مدیران بیمه های عمر شرکت های مختلف، کارگزاران و نمایندگان شرکت‎های بیمه بهره گرفته شده است. ترکیب منابع مورد اشاره به صورت " شرایط عمومی بیمه های عمر  و سرمایه گذاری " ارایه گردیده است که در واقع محصول نهایی تحقیق محسوب می گردد و در آن به ویژگی های حقوقی شرایط عمومی، منافع بیمه گران، دفاع از حقوق بیمه گذاران، حفظ اعتدال در روابط حقوقی بیمه گر و بیمه گذار و نیز ارایه نوآوری با الهام گرفتن از شرایط عمومی بیمه های عمر شرکت های فعال در کشورهای توسعه یافته و انطباق آن با وضعیت موجود توجه گردیده است.

برای دستیابی به یک متن شرایط عمومی استاندارد، از میان متون شرایط عمومی 16  شرکت بیمه داخلی 20 "متغیر" تعریف گردید به گونه ای که در یک جدول مقایسه ای وجود و یا عدم وجود این متغیرها و نیز اختلاف یا تشابهات آنها در میان شرکت های مورد مطالعه مورد بررسی قرار گرفت. بررسی این متون نشان داد که نبود تعاریف و اصطلاحات یکسان و استاندارد در شرایط عمومی موجود کاملا مشهود می باشد. نتیجه مستقیم این مساله آن است که ارایه کنندگان بیمه های عمر (نمایندگان، کارگزاران، بازاریابان و ...) از زاویه های متفاوتی چنین مفاهیمی را برای بیمه گذاران تشریح می نمایند. این در حالی است که در دعواهای حقوقی به وجود آمده، مراجع صالح قضایی از مبادی حقوقی یکسانی مساله را مورد بررسی قرار می‎دهند. از بین بردن اختلاف میان نگرش این مراجع و نگرش بیمه گران از طریق ارایه تعاریف یکسان به طور قابل ملاحظه ای از مشکلات مذکور می کاهد.

در حال حاضر به علت نبود قوانین جامع در بیمه های عمر و نیز نبود یک چارچوب تعیین شده از سوی نهاد نظارتی، نگارش شرایط عمومی بیمه های عمر به عهده شرکت‎های بیمه گذاشته شده است. نتیجه چنین وضعیتی اعمال سلیقه های مختلف از سوی شرکت های بیمه، ارایه تعاریف متفاوت از عناصر کلیدی مرتبط با بیمه نامه‎های عمر، یافتن فرصت‎های تبلیغاتی شرکت ها برای معرفی محصولات ارایه شده، عدم توجه کامل به منافع بیمه گذار و غیره می‎باشد. همچنین، بررسی‎ها نشان دهنده آن است که در بسیاری از موارد، بیمه گذاران از محتوای شرایط عمومی، محدوده تعهدات بیمه گر و نیز حقوق و مزایای ناشی از خرید بیمه‎نامه ی خود آگاهی کافی ندارند که بازتاب این مساله را گاه می‎توان در دعواهای حقوقی یافت. در چنین شرایطی می‎بایست تمامی نارسایی‎های موجود در تعیین روابط بیمه گر و بیمه گذار توسط دادگاه جبران گردیده و پوشش داده شود. این در حالی است که در اکثر کشورهای توسعه یافته اولا قوانین مربوط به بیمه های عمر از این فعالیت بیمه ای پشتیبانی می کند و ثانیا جایگاه حقوقی بیمه گر و بیمه گذار، چگونگی روابط و حقوق آنها در مقابل یکدیگر را تعریف می نماید و به این ترتیب نهادهای نظارتی ناچار به وارد شدن به کلیه حوزه های مرتبط با این روابط نمی‎باشند.

بررسی های انجام گرفته روی متن شرایط عمومی بیمه های عمر 20 شرکت خارجی و همچنین سه متن حقوقی قوانین بیمه ای ایالت ویسکانسین امریکا، کشور یونان و استان ساسکاچوان کانادا نیز نشان می دهد که، هدف از ارایه شرایط عمومی در مرتبه اول حفظ حقوق بیمه گذار و اطلاع رسانی در مورد حقوق وی در قبال بیمه گر و تعیین محدوده وظایف بیمه گر می باشد و این مساله ای است که در شرایط عمومی بیمه نامه های ایرانی کم رنگ بوده و گاه به بهانه ایجاز در متن، حقوق بیمه گذار به طور کامل مورد توجه قرار نمی گیرد.

در نهایت، براساس مطالعات تطبیقی صورت گرفته بر روی شرایط عمومی بیمه های عمر داخلی و خارجی، متن پیشنهادی شرایط عمومی بیمه های عمر و سرمایه گذاری ارایه گردیده است. این متن از 20 ماده، 25 بند و 15 تبصره تشکیل شده است. برای توجه بیشتر بیمه گذار و بیمه گر به برخی نکات کلیدی، از حروف ایتالیک و همچنین حروف برجسته استفاده شده است.

از نکات دیگر قابل توجه در متن شرایط عمومی پیشنهادی، پرهیز از انشا متون به صورت متون حقوقی پیچیده و غیر قابل درک برای بیمه گذار می باشد. همچنین، در استثنایات در بند مربوط به خودکشی، مدت زمان برخورداری استفاده کننده از سرمایه فوت در صورت خودکشی بیمه شده، از دو سال به سه سال تغییر یافته است. به همین ترتیب، برای حمایت از کودکان و نوجوانان ارایه بیمه بر روی فوت افراد کمتر از 15 سال ممنوع اعلام شده است.

در مجموع می توان گفت شرایط عمومی پیشنهاد شده نسبت به شرایط عمومی موجود در شرکت ها از انسجام بهتری برخوردار بوده و با تفکیک موارد و شرایط، حسب مورد، تا حد امکان سعی شده است هرگونه ابهامی برطرف گردد. 

به این ترتیب ملاحظه می گردد که شرکت های بیمه در تدوین شرایط عمومی بیمه های عمر علیرغم مراعات چارچوب های قانونی موجود که عمدتا مربوط به قانون 36 ماده ای بیمه می شود، از اختیارات فراوانی در نگارش این شرایط برخوردار می باشند و به همین دلیل اعمال سلایق گوناگون در متون ارایه شده کاملا مشهود می باشد.

از سوی دیگر، خلا ناشی از نبود قانون بیمه های عمر باعث گردیده که شرکت های بیمه با تدوین شرایط عمومی عملا اقدام به نگارش قانون و یا شبه قانون نمایند و این مساله خود منشا ایجاد اختلاف میان بیمه گر و بیمه گذار (یا استفاده کننده) می باشد.

بررسی های صورت گرفته نشان می دهد که تدوین قانون بیمه های عمر از ضرورت های توسعه این رشته بیمه ای به حساب می آید و تنها در آن صورت است که بیمه مرکزی ج.ا.ا. می تواند نگارش شرایط عمومی را با توجه به محدوده های قانونی آن روز، به شرکت های بیمه واگذار نماید.  

در نهایت این مطالعه شرایط عمومی پیشنهادی بیمه های عمر جامع را به شرح زیر پیشنهاد نمود:

 

  ماده 1- تعاریف   

بیمه گر:  شرکت بیمه ای است که در ازای دریافت حق بیمه از بیمه گذار، با صدور بیمه نامه تعهد می نماید که منافع تعیین شده در بیمه نامه را پرداخت نماید.

بیمه شده:  شخص حقیقی است که فوت یا حیات او موضوع قرارداد بیمه است و سن، سلامتی و نوع فعالیت وی اساس محاسبه حق بیمه می باشد.

تبصره: به منظور حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان، ارایه بیمه بر روی فوت افراد کمتر از 15 سال ممنوع می‎باشد.

بیمه گذار:  شخص حقیقی یا حقوقی است که با بیمه گر قرارداد منعقد می کند و پرداخت حق بیمه را تعهد می نماید.

تبصره:  در صورتیکه بیمه گذار و بیمه شده شخص واحدی نباشند، رضایت کتبی بیمه شده از طریق امضای فرم پیشنهاد ضروری است. در مواردی که بیمه شده اهلیت قانونی نداشته باشد، ولی یا قیم قانونی وی به نمایندگی اعلام رضایت می نماید.

استفاده کننده (ذینفع):  شخص یا اشخاص حقیقی یا حقوقی است که توسط بیمه گذار تعیین می شود و قرارداد بیمه به نفع ایشان منعقد می گردد.

موضوع بیمه:  فوت یا حیات بیمه شده است و اجرای تعهدات بیمه گر در قبال موضوع بیمه، تابع شرایط خصوصی مندرج در بیمه نامه می‎باشد.

حق بیمه:  وجهی است که با توجه به شرایط بیمه شده و در قبال تعهدات بیمه گر تعیین می شود و ایفای تعهدات بیمه گر منوط به پرداخت آن از سوی بیمه گذار است.

سال بیمه ای:  یکسال بیمه ای برابر با یک سال تمام خورشیدی از تاریخ شروع بیمه نامه است.

اندوخته ریاضی:  عبارت است از حساب پس انداز بیمه گذار نزد بیمه گر که برابر است با حق بیمه های دریافتی منهای هزینه های بیمه گری، حق بیمه خطر فوت و پوشش‎های تکمیلی. سود علی الحساب حاصل از سرمایه گذاری ها به روش روزشمار در انتهای سال به اندوخته ریاضی اضافه می گردد.

بازخرید:  عبارت است از انصراف بیمه گذار از ادامه قرارداد بیمه قبل از تاریخ انقضای قرارداد.

ارزش بازخرید:  عبارت است از اندوخته ریاضی پس از کسر هزینه های مستهلک نشده ی بیمه گر.

سرمایه بیمه:  مبلغی است که بیمه گر تعهد می کند طبق موارد مندرج در شرایط خصوصی بیمه نامه در صورت فوت یا حیات بیمه شده به استفاده کننده (استفاده کنندگان) پرداخت کند.

جدول تعهدات:  عبارت است از جدول مهر و امضا شده ی پیوست قرارداد که تعهدات بیمه گذار و بیمه گر را در هر یک از موارد مرتبط نشان می دهد و جز لاینفک بیمه نامه می‎باشد. این جدول در انتهای هر سال مالی با توجه به آخرین تعهدات بیمه گر نسبت به بیمه گذار یا استفاده کنندگان، آخرین تغییرات اعمال شده در بیمه نامه و عملکرد سرمایه گذاری به روز می شود. در صورت درخواست بیمه گذار، بیمه گر موظف است که در انتهای هر سال مالی، جدول تعهدات به روز شده را در اختیار وی قرار دهد.

انتقال:   عبارت است از واگذاری حق استفاده از بیمه نامه از سوی بیمه گذار به بیمه گذار دیگر.

تعلیق:  وضعیت و مدت زمانی از بیمه نامه است که طی آن بیمه‎گر هیچ گونه تعهدی نسبت به جبران خسارت های احتمالی پوشش های بیمه ای ندارد.

ماده 2- اساس بیمه نامه

بند 1.  اعتبار قرارداد:

تاریخ شروع اعتبار قرارداد مشروط بر اینکه اولین حق بیمه ی تعیین شده در قرارداد بیمه پرداخت شده باشد، از ساعت 24 روز صدور بیمه نامه می‎باشد.

تبصره:  چنانچه از نظر بیمه گذار مطالب مندرج در بیمه نامه با موارد توافق شده منطبق نباشد، بیمه گذار می تواند ظرف 30 روز از تاریخ وصول بیمه نامه یا اوراق الحاقی تقاضای تصحیح آنرا بنماید. در غیر این صورت مطالب مندرج مورد تایید بیمه گذار تلقی می گردد.

بند 2. تغییر در شرایط قرارداد:

هرگونه تغییر در بیمه نامه از طریق تقاضای بیمه گذار، تایید بیمه شده (حسب مورد) و موافقت بیمه گر با درج در اوراق الحاقی رسمیت می یابد.

بند 3. انصراف از قرارداد:

در صورت انصراف از خرید بیمه نامه، بیمه گذار می‎تواند حداکثر تا 15 روز پس از تاریخ شروع اعتبار قرارداد مراتب را به اطلاع بیمه گر برساند و حق بیمه ی پرداختی را پس از کسر هزینه های مربوطه (مانند کارمزد نمایندگان، هزینه های پزشکی، هزینه های اداری صدور و ...) پس بگیرد.

بند 4. بازخرید بیمه نامه:

بیمه گذار می تواند با ارسال درخواست کتبی به بیمه گر، تقاضای بازخرید بیمه نامه را بنماید. در این صورت بیمه نامه براساس آخرین جدول تعهدات، بازخرید می شود.

تبصره:  بازخرید بیمه نامه از تاریخ صدور الحاقیه بازخریدی نافذ می شود مگر آنکه تاریخ دیگری با توافق طرفین تعیین شده باشد.

بند 5. شرط حد اعلای حسن نیت   بیمه گذار و بیمه شده:

بیمه گذار و بیمه شده موظفند کلیه اطلاعات خواسته شده در فرم های بیمه ای، مربوط به سوابق جسمی و روحی بیمه شده را در کمال حسن نیت به بیمه گر اطلاع دهند. هر گاه این سوابق با معاینه پزشکی به عمل آمده قابل تشخیص نباشد و بیمه گر به ناچار به اظهارات بیمه شده قناعت کرده باشد و سپس معلوم گردد اظهارات بیمه شده و یا بیمه گذار (به عمد یا به سهو) مطابق با حقیقت نبوده و یا از ابراز مطالب موثر بر ارزیابی ریسک در زمان در صدور بیمه نامه خودداری شده است، بیمه گر حق و اختیار دارد حسب مورد به یکی از روش های زیر عمل نماید: 

الف- چنانچه اهمیت موضوع کشف شده به اندازه ای باشد که اگر بیمه گر در زمان عقد قرارداد از آن مطلع می بود باز هم اقدام به صدور بیمه نامه می کرد و موضوع قبل از تحقق خطر کشف شود، بیمه گر حق دارد:

  1.     نسبت به فسخ قرارداد اقدام و ارزش بازخرید بیمه نامه را پس از کسر هزینه ها به بیمه گذار مسترد نماید؛ یا
  2.     بیمه نامه را به همان صورت ادامه دهد؛ یا
  3.      درصورت موافقت بیمه گذار، با دریافت حق بیمه متناسب بیمه نامه را ادامه دهد.

چنانچه موضوع بعد از تحقق خطر کشف شود، تعهدات بیمه گر به نسبت حق بیمه دریافتی به حق بیمه واقعی کاهش می‎یابد.

ب- چنانچه اهمیت موضوع کشف شده قبل یا پس از تحقق خطر به درجه ای باشد که اگر بیمه گر در موقع عقد قرارداد از آن اطلاع داشت اقدام به صدور بیمه نامه نمی کرد، بیمه نامه باطل می گردد و حق بیمه های دریافتی قابل استرداد نمی‎باشد.

بند 6. شرط حد اعلای حسن نیت   بیمه گر:

بیمه گر موظف است با کمال حسن نیت تمامی اطلاعات لازم درباره قرارداد بیمه عمر را به همراه نکات و ویژگی های آن چه به صورت کتبی و چه به صورت شفاهی در اختیار بیمه گذار قرار دهد.

بند 7. نفع بیمه ای:

میان بیمه گذار با بیمه شده می بایست یک رابطه خویشاوندی نزدیک (همسر، والدین، فرزند، اجداد، خواهر، برادر و کفیل قانونی) و یا یک رابطه تجاری و مالی وجود داشته باشد؛ به گونه ای که فوت بیمه شده موجد زیان معنوی یا مادی (یا هر دو) برای بیمه گذار باشد.

تبصره 1:  در صورتیکه بیمه گذار کفیل قانونی بیمه شده باشد، استفاده کننده‎ی سرمایه فوت می بایست صرفا یک موسسه خیریه یا علمی و از این قبیل باشد.

تبصره 2:  در صورتی که میان بیمه گذار و بیمه‎شده یک رابطه تجاری و مالی برقرار باشد، سرمایه فوت نباید از مبلغ زیان بیمه گذار در صورت فوت بیمه‎شده بیشتر باشد.

ماده 3- حق بیمه

بند 1.   نحوه پرداخت حق بیمه:

حق بیمه می تواند به صورت یکجا یا سالانه محاسبه و پرداخت شود. در صورت انتخاب بیمه گذار و موافقت بیمه گر، حق بیمه سالانه می‎تواند به صورت اقساط شش ماهه، سه ماهه، دو ماهه، و یا ماهانه پرداخت گردد.

بند2. تعدیل حق بیمه:

بیمه گذار می تواند به انتخاب خود و با موافقت بیمه گر سرمایه بیمه را تغییر دهد. در این صورت، حق بیمه مطابق با سرمایه تغییر می‎کند و جدول تعهدات جدید ملاک عمل قرار می گیرد.

بند 3. مهلت پرداخت حق بیمه:

 اقساط حق بیمه باید حداکثر تا یکماه پس از سررسید پرداخت شود. در صورت عدم پرداخت، چنانچه اندوخته ریاضی بیمه گذار، برای پوشش حق بیمه فوت و هزینه های مرتبط کفایت کند، بیمه گر با استفاده از آن، بیمه نامه را ادامه می دهد. در غیر این صورت بعد از گذشت یک ماه از آخرین مهلت پرداخت حق بیمه، بیمه نامه به حالت تعلیق در می آید.

ماده 4- منافع بیمه

بند 1. منافع بیمه در صورت فوت:

عبارت است از سرمایه فوت طبق آخرین جدول تعهدات به علاوه اندوخته ریاضی که پس از کسر هر گونه بدهی قبلی بیمه گذار، به استفاده کننده یا استفاده کنندگان پرداخت می شود.

بند 2 منافع بیمه در صورت حیات بیمه شده:

 در صورتی که بیمه شده تا سررسید بیمه نامه در قید حیات باشد، اندوخته ی تشکیل شده به اضافه ی سودهای سالیانه حاصل از سرمایه گذاری پس از کسر بدهی های مربوطه، به استفاده کننده پرداخت می شود.

ماده 5- پرداخت منافع بیمه

بند 1. پرداخت منافع بیمه در صورت فوت:

در صورت فوت بیمه شده و ارایه کلیه مدارک لازم توسط بیمه گذار یا استفاده کنندگان یا وکلای قانونی آنها، بیمه گر موظف است حداکثر ظرف مدت یک ماه از تاریخ تکمیل مدارک، منافع مربوطه را پرداخت نماید. چنانچه پرداخت این مبلغ بیش از یک ماه به طول بیانجامد، بیمه گر موظف است به صورت علی الحساب حداقل سود تضمینی اندوخته ریاضی بیمه نامه های مشابه صادر شده در زمان فوت را بپردازد.

تبصره 1:  در صورتی که پرداخت سرمایه فوت پس از تکمیل مدارک مثبته، از سوی بیمه گر بیش از یک ماه به تاخیر افتد، طبق حکم ماده 522 آیین دادرسی مدنی به سرمایه فوت سود تعلق می گیرد.

تبصره 2:  در صورت فوت بیمه شده، بیمه گذار یا استفاده کننده باید مراتب را با ذکر علت حداکثر ظرف یک ماه از تاریخ فوت به اطلاع بیمه گر برسانند.

بند 2. مدارک لازم جهت پرداخت منافع فوت:

 اسناد و مدارک لازم جهت پرداخت منافع بیمه در صورت فوت عبارتند از:

  1.     بیمه نامه و اوراق الحاقی پیوست‎ آن؛
  2.     مدارک حق بیمه های پرداختی و یا آخرین گزارش سالانه ارسالی از سوی بیمه گر به اضافه رسید هر مبلغی که پس از آن به بیمه گر پرداخت شده باشد؛
  3.     مدارک رسمی فوت نظیر شناسنامه باطل شده متوفی یا خلاصه رونوشت وفات؛
  4.     گواهی فوت تایید شده از سوی ادارات ثبت احوال و یا کنسولگری های سفارت ایران در خارج از کشور؛
  5.     نظریه و مدارک پزشکی مرکز درمانی یا پزشک قانونی در مورد علت فوت؛
  6.      در صورت فوت ناشی از حادثه، گزارش مشروح حادثه که توسط مراجع قانونی ذی صلاح آماده شده باشد؛
  7.     گواهی انحصار وراثت (در مواردی که منافع بیمه به وراث قانونی تعلق می گیرد).

بند 3. پرداخت منافع بیمه در صورت حیات:

در صورت حیات بیمه شده در انتهای مدت بیمه نامه، منافع مشخص شده در قرارداد با ارایه اصل شناسنامه و کارت ملی بیمه شده و استفاده کننده، به استفاده کننده (استفاده کنندگان) پرداخت می گردد.

ماده 6- استفاده کنندگان

بند 1. تعیین استفاده کنندگان:

 بیمه گذار باید استفاده کننده (استفاده کنندگان) حقیقی یا حقوقی را در صورت حیات و فوت بیمه شده تعیین نماید و در صورت تعدد استفاده کنندگان، اولویت و سهم هر یک را مشخص کند. بیمه گذار موظف است مشخصات، نسبت، اولویت و سهم هر یک از استفاده کنندگان را کتبا به بیمه گر اطلاع دهد.

تبصره 1:  در صورت عدم تعیین استفاده کننده و فوت بیمه شده، وراث قانونی بیمه شده به عنوان استفاده کننده محسوب شده و سهم هر یک از آنان بر اساس قانون ارث تعیین می گردد.

تبصره 2:  در صورت عدم تعیین استفاده کننده، چنانچه بیمه شده در پایان سررسید بیمه نامه در قید حیات باشد، شخص بیمه شده به عنوان استفاده کننده شناخته می شود.

بند 2. تغییر استفاده کنندگان:

 هر گونه تغییر در استفاده کنندگان، اولویت و یا سهم آنها در مدت اعتبار بیمه نامه، با درخواست کتبی بیمه گذار و موافقت بیمه شده و یا ولی قانونی وی امکان پذیر است.

ماده 7- حقوق بیمه گذار در استفاده از اندوخته ریاضی بیمه نامه

بند 1. دریافت وام:

 بیمه گذار می تواند پس از حداقل دو سال پرداخت حق بیمه، با ارایه بیمه نامه به عنوان تضمین، حداکثر تا 90% ارزش بازخرید، وام دریافت نماید. اخذ وام مجدد منوط به تسویه وام دریافتی قبلی می باشد.

- نرخ کارمزد قرارداد وام:  نرخ کارمزد وام براساس آیین نامه های بیمه مرکزی ج.ا.ا. اعلام می شود. شرایط و نحوه بازپرداخت وام در قرارداد وام با توافق بیمه گذار و بیمه گر مشخص می گردد.

-تسویه وام:  در صورت عدم تسویه وام در زمان سررسید بیمه نامه یا بازخرید آن، مانده وام دریافتی و سودهای متعلق به آن مبتنی بر نرخ کارمزد اعلامی از سوی بیمه مرکزی، از سرمایه مورد تعهد بیمه گر کسر می گردد.

تبصره :  در صورتیکه ذینفع در بیمه نامه های زندگی بستانکار بیمه گذار باشد و این مطلب در بیمه نامه و یا الحاقیه های آن تصریح شده باشد، حق بازخرید بیمه نامه و همچنین دریافت وام از محل ذخیره ریاضی موکول به موافقت کتبی بستانکار است.

بند 2. سود مشارکت در منافع:

بیمه‎گر موظف است بیمه گذار را در منافع حاصل از مجموع معاملات بیمه های زندگی (منافع مازاد بر نرخ سود فنی مورد عمل) سهیم نماید. سهم مشارکت بیمه گذار براساس آیین نامه بیمه مرکزی ج.ا.ا. مشخص می گردد.

ماده 8- انتقال بیمه نامه

بیمه گذار می تواند با موافقت کتبی بیمه شده و بیمه گر، با صدور الحاقیه توسط بیمه گر، بیمه نامه را به بیمه گذار دیگری منتقل نماید. کلیه دیون بیمه نامه تا تاریخ انتقال، به عهده انتقال دهنده می‎باشد.

تبصره 1:  در صورت انتقال بیمه نامه، بیمه شده قابل تغییر نمی‎باشد.

تبصره 2:  در شرایطی که بیمه گذار و بیمه شده شخص واحدی نباشند، در صورتی که بیمه گذار فوت کند و یا قرارداد بیمه را به دیگری منتقل نماید، چنانچه ورثه یا منتقل الیه تعهدات بیمه گذار به موجب قرارداد بیمه را اجرا کنند، قرارداد معتبر باقی می ماند. با این حال، ورثه یا منقتل الیه می توانند قرارداد را طبق شرایط عمومی بیمه نامه فسخ نمایند.

تبصره 3:  اگر ورثه یا منتقل الیه متعدد باشند، هر یک از آنها نسبت به تمام وجه بیمه در مقابل بیمه گر مسیول خواهد بود.

ماده 9- استثنایات

بند 1. خودکشی:

 هر گاه بیمه شده در سه سال اول بیمه نامه خودکشی نماید و این مساله توسط مراجع قانونی تایید شده باشد، تنها ارزش بازخریدی بیمه نامه به استفاده کنندگان پرداخت می گردد.

در صورتی که بعد از گذشت سه سال از شروع اعتبار بیمه نامه، بیمه شده خودکشی نماید، تمامی سرمایه فوت و اندوخته ریاضی به استفاده کننده پرداخت می گردد.

بند 2. مرگ بیمه شده به وسیله بیمه گذار یا استفاده کننده:

·     در صورتی که اثبات شود بیمه گذار به صورت عمدی به شکل مستقیم یا غیر مستقیم در مرگ بیمه شده دخالت داشته است، صرفا ارزش بازخریدی بیمه نامه به سایر استفاده کنندگان پرداخت می گردد.

·     در صورتی که اثبات شود استفاده کنندگان به صورت عمدی به شکل مستقیم یا غیر مستقیم در مرگ بیمه شده دخالت داشته اند، سهم آنان از منافع فوت قابل پرداخت نمی باشد. سهم سایر استفاده کنندگان به نسبت مندرج در بیمه نامه قابل پرداخت می باشد.

بند 3. فعالیت ها و مسافرت‎های غیر عادی و خطرناک:

 چنانچه فوت بیمه شده ناشی از مسافرت غیر عادی یا فعالیت های غیر عادی و خطرناک باشد، صرفا ارزش بازخریدی بیمه نامه به استفاده کنندگان پرداخت می‎شود.

تبصره 1:  پرواز هوایی جز در مواردی که بیمه شده به عنوان یک مسافر عادی با خرید بلیط اقدام به پرواز در خطوط هوایی تجاری مجاز نموده و نام وی به عنوان مسافر عادی در لیست مسافران ثبت شده باشد، سفر دریایی با خطوط دریایی تجاری غیر مجاز، مسافرت زمینی مسافت های طولانی پای پیاده با مسافت های طولانی‎تر از 100 کیلومتر یا مسافرت با موتور و دوچرخه در کوهستان، از مصادیق مسافرت های غیر عادی است.

تبصره 2:  هدایت یا سرنشینی وسایل نقلیه (هوایی، زمینی، ریلی و دریایی) در مسابقات و سفرهای اکتشافی و هر نوع تمرین و آموزش غواصی، پرواز هوایی، پرش با چتر نجات (سقوط آزاد)، هدایت کایت یا سایر وسایل پرواز بدون موتور، شکار و ورزش های رزمی و حرفه ای، از مصادیق فعالیت های خطرناک است.

بند 4. مشاغل خطرناک:

 چنانچه شغل بیمه شده به تشخیص بیمه گر خطرناک محسوب شود، بیمه نامه صرفا همراه با الحاقیه استثنایات شغلی قابل صدور می باشد. یعنی حوادث حین کار با حق بیمه عادی قابل پوشش نبوده و تنها با پرداخت حق بیمه اضافی متناسب با خطر شغلی، قابل پوشش می‎باشند. در صورتی که بیمه شده بعد از تاریخ شروع بیمه‎نامه شغل خود را به یکی از مشاغل خطرناک تغییر دهد، مکلف است موضوع را به شرکت بیمه اعلام نماید. در این صورت، حسب مورد، بیمه گر می تواند اقدام به افزایش حق بیمه، صدور الحاقیه و یا حتی فسخ قرارداد نماید.

بند 5. اعمال خلاف قانون:

چنانچه بیمه شده در اثر مباشرت، مشارکت و یا معاونت در فعالیت های مجرمانه فوت کند، بیمه گر هیچ گونه تعهدی برای پرداخت سرمایه فوت ندارد و فقط ارزش بازخریدی تا تاریخ حادثه قابل پرداخت می‎باشد.

بند 6. جنگ:

در صورتی که بیمه شده در نتیجه عملیات تعرضی و تدافعی و یا هر نوع حادثه دیگری که جنبه نظامی در مقابل نیروهای مهاجم داشته باشد فوت نماید، بیمه گر فقط ارزش بازخریدی تا روز حادثه را پرداخت می کند. عملیات پلیسی از هر قبیل در ردیف عملیات نظامی محسوب نمی شود.

بند 7. اعزام به عملیات جنگی:

چنانچه بیمه شده به عنوان نظامی یا در تشکیلات نظامی به عملیات جنگی اعزام شود، بیمه نامه از تاریخ اعزام وی به حالت تعلیق در خواهد آمد حتی اگر بیمه گر در اثر عدم اطلاع از وضعیت بیمه شده به دریافت حق بیمه ادامه داده باشد. چنانچه به هر علتی خطری رخ دهد، بیمه گر تنها ارزش بازخریدی بیمه نامه تا تاریخ تعلیق را پرداخت نموده و حق بیمه های اضافی دریافتی از تاریخ تعلیق را مسترد می نماید.

تبصره 1:  بیمه نامه معلق می تواند سه ماه پس از خاتمه عملیات جنگی و بازگشت بیمه شده به وضعیت قبلی، با درخواست بیمه گذار و موافقت بیمه گر به وضعیت عادی تبدیل گردد.

تبصره 2:  چنانچه بیمه شده در محلی که رسما شرایط جنگی اعلام شده است فوت کند، پرداخت سرمایه فوت منوط به ارایه دلایل کافی از سوی بیمه گذار یا استفاده کننده مبنی بر عدم تاثیر مستقیم جنگ بر فوت بیمه شده است. ارایه مدارک و شواهد بر عهده بیمه گذار و یا استفاده کنندگان در صورت فوت، می باشد. در صورت عدم ارایه شواهد کافی، بیمه گر تنها ارزش بازخریدی را پرداخت می نماید.

بند 8. تشعشعات هسته ای:

 چنانچه بیمه شده در اثر انفجار و یا تشعشعات هسته ای و یا آلودگی های شیمیایی و بیولوژیکی ناشی از آن فوت کند، تنها ارزش بازخریدی به استفاده کنندگان پرداخت می شود.

ماده 10- مفقود شدن بیمه نامه یا قبوض پرداختی حق بیمه

در صورت فقدان بیمه نامه و یا قبوض رسید حق بیمه،  بیمه گذار می بایست بلافاصله و کتبا مراتب را به بیمه گر اطلاع دهد تا بیمه گر پس از اطمینان یافتن از مفقود شدن آنها، المثنی صادر نماید و در اختیار بیمه گذار بگذارد. در غیر این صورت عواقب آن  بر عهده بیمه گذار می باشد.

ماده 11- خاتمه بیمه نامه

بیمه نامه در صورت تحقق هر یک از شرایط زیر خاتمه می یابد:

1-     دریافت درخواست کتبی بیمه گذار توسط بیمه گر مبنی بر بازخرید بیمه نامه؛

2-     فوت بیمه شده؛

3-      سررسید بیمه نامه؛

4-     عدم رفع تعلیق در زمان مقرر از بیمه نامه ی تعلیق شده؛

5-     ابطال بیمه نامه.

ماده 12- برقراری مجدد بیمه نامه پس از تعلیق و یا فسخ

پس از تعلیق یا فسخ بیمه نامه، بیمه گذار تا سه ماه فرصت دارد برقراری مجدد بیمه نامه را درخواست نماید که در صورت موافقت بیمه گر، بیمه نامه از تاریخ مذکور در الحاقیه مربوط با شرایط زیر مجددا شروع می شود.

·        بیمه گر پس از بررسی پرسشنامه تکمیل شده مربوط به رفع تعلیق، عدم تغییر در شرایط روحی و جسمی بیمه شده را تایید کند؛

·        هزینه های احتمالی هر گونه بررسی پزشکی در این حالت بر عهده بیمه گذار است؛

·        هزینه های مقرر برای یک سال از تاریخ صدور مجدد باید به صورت یکجا پرداخت گردد.

ماده 13- نشانی قانونی، تغییر محل اقامت بیمه گذار یا نماینده وی در ایران

نشانی بیمه گذار یا نماینده وی به ترتیبی که در پیشنهاد بیمه زندگی نوشته و امضا کرده است، نشانی قانونی او محسوب شده و مکاتبات بیمه گر به همان نشانی ارسال می شود.

در صورتی که بیمه گذار محل اقامت خود را  تغییر دهد، موظف است که نشانی محل اقامت جدید خود را کتبا به اطلاع بیمه گر برساند.

هرگاه بیمه گذار خارج از ایران اقامت نماید، باید یک نفر را که مقیم ایران است به‎ عنوان نماینده به بیمه گر معرفی کند تا نامه ها و اطلاعات مربوط را به عنوان و نشانی وی ارسال نماید.

در صورت عدم توجه بیمه گذار به رعایت این مقررات، آخرین نشانی اعلام شده ی بیمه گذار در ایران معتبر تلقی می گردد.

ماده 14- حریم خصوصی

شرکت بیمه تعهد می نماید که از اطلاعات خصوصی بیمه گذار، بیمه شده و استفاده کنندگان جز در موارد قانونی مرتبط با حرفه بیمه گری استفاده نکند.

ماده 15- نحوه حل و فصل اختلافات

کلیه اختلافات موضوع این بیمه نامه ابتدا از طریق مذاکره و سپس داوری حل و فصل می شود. اگر اختلاف از طریق مذاکره حل نشد، هر یک از طرفین، فردی را به عنوان داور انتخاب می کنند و این دو نیز به نوبه ی خود فرد سومی را به عنوان سرداور برمی گزینند. تصمیم اکثریت لازم الاجرا تلقی می گردد. پرداخت هزینه داور اختصاصی هر طرف بر عهده همان طرف می باشد و هزینه سرداور، به تساوی توسط طرفین پرداخت می گردد.

 اختلافاتی که به موجب قانون قابل داوری نمی باشد، در دادگاه های عمومی و مطابق با قواعد صلاحیت محلی مندرج در قانون آیین دادرسی مدنی مورد رسیدگی قرار می گیرد.

 ماده 16- ماده قانون حاکم

برای حل و فصل اختلافات ناشی از این بیمه نامه یا مربوط به آن، به ترتیب به قرارداد مابین طرفین، قانون و مقررات بیمه ای، عرف مسلم بیمه ای و قوانین ایران استناد می شود.

ماده 17- مدت مرور زمان

مدت مرور زمان تمام دعاوی ناشی از این بیمه نامه، دو سال از تاریخ حادثه منشا دعوی است.

تبصره :  چنانچه بعد از گذشت دو سال استفاده کننده یا استفاده کنندگان شناسایی نشده و یا نامشخص باشند، وجوه قابل پرداخت به آنها جهت تامین هزینه های کاهش ریسک های ملی در اختیار بیمه مرکزی قرار می‎گیرد.

ماده 18- موارد درج نشده یا مبهم

 کلیه موارد درج نشده و یا مبهم در این بیمه نامه تابع قانون بیمه، آیین نامه های مصوب شورایعالی بیمه و قوانین و مقررات مصوب سایر مراجع قانونی کشور می باشد.

ماده 19 – پاسخگویی به بیمه گذار

بیمه گذار و یا استفاده‎کنندگان می توانند برای اطلاعات بیشتر و طرح سیوالات یا ابهامات خود در مورد قرارداد بیمه با شماره تلفن هایی که به همین منظور از سوی شرکت اعلام می گردد، تماس بگیرند و شرکت بیمه موظف به ارایه پاسخ های مناسب و همچنین، اطلاع رسانی مناسب از طریق سامانه می باشد.

ماده 20-تایید رویت شرایط عمومی توسط بیمه گذار

 بیمه گر موظف است کلیه مواد شرایط عمومی را به رویت بیمه گذار برساند و امضا بیمه گذار را در قالب عبارت ذیل اخذ نماید :

                   " شرایط عمومی اعلام شده خوانده شد و مورد تایید اینجانب ..........................  می باشد

                                                             امضا بیمه گذار ".

Authors

محمدابراهیم امین

ریاست کل بیمه مرکزی ج.ا.ا. و اعضای هیات عامل

ابراهیم عباسی

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

غدیر مهدوی

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی

علیرضا دقیقی اصلی

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز