راهنمای طرح و اجرای مصالح لایه های روسازی با زهکش مناسب برای ایران

شرایط زهکشی یکی از عوامل بسیار تأثیرگذار بر عملکرد روسازی است و این بدلیل تأثیر آب و رطوبت در عملکرد مصالح روسازی است. برای مثال آب موجود در خاک بستر موجب کاهش مقاومت خاک و در نتیجه کاهش قدرت باربری سیستم می شود که باید این آب کنترل و دفع شود. یا اینکه حضور آب در هریک از لایه‌های روسازی ممکن است منجر به ایجاد برخی از خرابی‌ها و یا تشدید سرعت شکل گیری برخی از خرابی‌های دیگر گردد. دو هدف اصلی ایجاد سیستم زهکشی مناسب راه‌ها شامل افزایش ایمنی راه و افزایش عمر روسازی می‌باشد، بنابراین در سطح روسازی‌ها باید با آب‌بندی کردن سطح رویه و انتخاب شیب‌های عرضی مناسب سعی شود تا آنجا که ممکن می‌باشد آبهای سطحی ناشی از بارندگی بسمت خارج از راه جریان یافته و سریع‌تر سطح روسازی را تخلیه کند تا مقدار آب کمتری در سیستم روسازی نفوذ نماید. جوی‌ها و کانال‌های کناره راه باید بطور صحیح و اصولی طراحی و ساخته شوند تا آب تخلیه شده به‌سهولت در آنها جریان یابد و وارد سیستم روسازی نگردد. گاهی لازم است که سطح آب زیرزمینی موجود در طول راه و یا در دامنه تپه‌ها که راه برروی آن واقع می‌شود پائین آورده شود تا بستر روسازی از حالت اشباع خارج شود. این عمل معمولاً با استفاده از کانال زه‌کشی و قرار دادن لوله‌های زه کش در آنها انجام می‌شود. با استفاده از کانال و لوله زه‌کش می توان سطح آب زیرزمینی را به میزان قابل توجهی پائین آورد و بستر روسازی را از حالت اشباع خارج نمود. آب موجود در منابع آب زیرزمینی ممکن است که در اثر وجود خاصیت موئینه در خاک بالا آمده و سبب افزایش رطوبت خاک بستر روسازی شود. آبی که در اثر خاصیت موئینه بالا می‌آید قابل زه‌کشی نیست، لیکن می‌توان با استفاده از یک لایه زهکش مناسب از حرکت ذرات آب بطرف بالا جلوگیری نمود. معمولاً سعی بر آن است که لایه رویه روسازی‌ها حتی‌الامکان در برابر آب‌های سطحی ناشی از بارندگی غیرقابل نفوذ باشد اما با این حال وجود درزها و ترک‌ها در لایه های آسفالتی اجتناب‌ناپذیر می باشد بنابراین در مناطقی که میزان بارندگی آنها زیاد است باید لایه اساس، نفوذپذیری کافی داشته باشد تا این لایه بتواند آبهایی که در روسازی نفوذ می کند را زهکشی نموده و آنرا به زمین‌های پست مجاور راه یا جوی‌ها و کانال‌های کناره راه هدایت کند. انباشته شدن آب در لایه‌های زهکشی نشده یا بستر راه سبب می شود که در اثر بارگذاری دینامیکی، فشار آب منفذی ایجاد شود که سبب کاهش اصطکاک بین ذرات شده و در نتیجه منجر به کاهش مقاومت برشی می گردد. تا چندی پیش، تصور می‌شد چنانچه در طرح ضخامت، شرایط اشباع در نظر گرفته شود به زهکشی مناسب نیازی نمی باشد. با توجه به اینکه در گذشته میزان بارهای ترافیکی و حجم آنها پایین بود، چنین برداشتی صحیح قلمداد می‌شد، اما امروزه وزن و تعداد محورها افزایش یافته است و با لحاظ نمودن شرایط اشباع در طراحی در صورت وجود آب، برخی خرابی‌ها در روسازی بروز می‌نماید. بنابراین باید در صورت وجود آب در روسازی ملاحظات زهکشی رعایت گردند و سیستم زهکشی مناسب طراحی و اجرا گردد. شناخت اندک مهندسین روسازی در این زمینه سبب شده است که زهکشی مناسب در روسازی‌ها انجام نگیرد و در نتیجه خسارات بسیار سنگینی به سرمایه گذاری‌های انجام شده در راه‌ها، وارد گردد. سیستم زهکشی مناسب می‌تواند باعث جلوگیری از بروز برخی خرابی‌ها و همچنین افزایش عمر روسازی گردد. بنابراین با توجه به وضعیت طرح و اجرای روسازی در کشور و عمر خدمت‌دهی روسازی‌های کنونی، ضروری است تا سیستم‌های زهکشی مناسبی در روسازی طرح و اجرا شده و لایه های روسازی از این لحاظ مورد بررسی قرار گیرند. هدف اصلی این راهنما، آشنایی با انواع روش‌های زهکشی و طرح و اجرای لایه های روسازی با سیستم زهکشی مناسب با توجه به شرایط فنی کشور و همچنین بیان نکات اجرایی این روش‌ها می باشد. این راهنما برای کلیه راه‌های با روسازی‌های آسفالتی کاربرد دارد. این راهنما را می‌توان برای بهسازی و نوسازی راه‌های با روسازی آسفالتی بکار برد.

Keywords:

آسفالت , روسازی , زهکشی , ایمن سازی راهها , مصالح