اصلاح نژاد زنبورعسل برای بهبود صفت تولید عسل کلنی ها در استان های مرکزی کشور (تهران، اصفهان، قزوین و مرکزی)

استفاده از ملکه های اصلاح شده و دارای صفات مطلوب تولیدی و رفتاری از عوامل مهم در موفقیت زنبورداری می باشد. در طرح جامع اصلاح نژاد زنبور عسل از سال 1378 لغایت 1395 و در طی 14 نسل برای انتخاب کلنی های برتر و بهبود صفات عملکردی کلنی های زنبور عسل تلاش شد. صفت تولید عسل در طی بهار و تابستان هر سال در مناطق ییلاقی استان های مرکزی و غربی و در کلنی های طرح تحت ارزیابی قرار گرفته و در پایان هر سال بهترین کلنی های طرح شامل 40 کلنی تولید کننده زنبوران نر و 100 کلنی مادری برای ایجاد نسل بعد انتخاب می گردید. عملیات پرورش ملکه در طی زمستان و در یکی از استان های جنوبی کشور انجام می شد. در این مرحله از طرح و در بین سال های 1389 تا 1395کلنی های طرح از نسل 11 تا 14 مورد بررسی قرار گرفتند. وراثت پذیری صفت تولید عسل کلنی های زنبورعسل در نسل چهاردهم این جمعیت 20/0 و همبستگی ژنتیکی صفت تولید عسل با رفتار بچه دهی و رفتار دفاعی به ترتیب 51/0- و 42/0 بود همبستگی فنوتیپی تولید عسل با رفتار بچه دهی و رفتار دفاعی به ترتیب 17/0- و 19/0 بود. روند فنوتیپی و ژنتیکی صفت تولید عسل کلنی ها نشان دهنده پیشرفت تولید عسل در کلنی های تحت بررسی می باشد به طوری که میانگین فنوتیپی و ژنتیکی عسل تولیدی در طی 14 نسل از 9/3 به 64/9 و میانگین ژنتیکی تولید عسل از صفر به03/6 رسیده است. در ادامه این تحقیق علاوه بر تلاش برای بهبود صفات فوق در هسته مرکزی طرح اصلاح نژاد، ملکه های حاصل از طرح در زنبورستان های بخش خصوصی مورد ارزیابی قرار گرفته و نقاط ضعف و قوت ملکه های اصلاح شده در مقایسه با ملکه های شاهد برای تعیین نقاط ضعف و قوت طرح انجام شد. این تحقیق با هدف بررسی عملکرد ملکه های اصلاح شده نسل سیزدهم طرح اصلاح نژاد زنبورعسل ایران در مقایسه با ملکه های شاهد در زنبورستان های بخش خصوصی انجام شد. ابتدا در منطقه پرورش ملکه در جنوب کشور تعداد25 ملکه مادری در اختیار 5 تن از پرورش دهندگان ملکه قرار داده شد تا در لایه دوم طرح، این ملکه ها را تکثیر نموده و ملکه های حاصل را در اختیار زنبورداران لایه سوم قرار دهند. در واقع با این روش امکان ارزیابی و مقایسه تعداد بیشتری از ملکه های طرح در زنبورستان های بخش خصوصی در لایه سوم و در زنبورستان های استان های مختلف ایران فراهم گردید.برای ارزیابی ملکه ها در لایه سوم پرسشنامه های خاصی بر اساس طیف لیکرد طراحی و در اختیار زنبورداران استان های مختلف قرار گرفت.. مقایسه ملکه های زنبور عسل طرح مذکور با ملکه های شاهد نشان دهنده پیشرفت نسبی تولید عسل بود. نتایج نشان دادکه در زنبورستان های بخش خصوصی علیرغم برتری نسبی ملکه های لایه سوم طرح از نظر تولید عسل نسبت به ملکه های شاهد در زنبورستان های بخش خصوصی، تفاوت معنی داری بین دو گروه وجود ندارد (358/0=p). نتایج ذکر شده نشان داد که تلاش انجام شده چند ساله برای دستیابی به میزان تولید عسل بالاتر، موثر بوده ولی نیاز به زمان بیشتر و استفاده از روش های نوین دارد، تا بهبود صفات فوق تحقق یافته و از طرفی نیز نژاد تطبیق یافته با شریط نامساعد و تنشهای زنده و غیر زنده نیز حفظ گردد تا در سالها و زمان های بحرانی امکان بقا و تولید در شرایط نامساعد را داشته باشیم.